Alegrador, alegrante …

Manchmol tun neie Wörter enem im Sinn von nichts voarkomme …

In viele Sproche entstehn jo Wörter noh feste Mustre. Manche weerke gleich ganz verstännlich, ooch wenn se goornet benutz werre. So passiert das ooch im Bräsiljoonische, im Portogääsische unn sogoor in annre von der romanische Sproche. Hier sinn zwooi Beispiele davon: alegrador unn alegrante. Die zwooi tun sich reguläer vom Verb alegrar (“fröhlich mache”) ableite. Doch wie verbreidt sinn se tatsächlich? Wörterbücher, literarische unn relischiöse Texte alswie Vergleiche mit annre Sproche zu selwiche sprochliche Familjegruppe gehörend gewe uns en differenzierte Antwort – unn tun uns jo zu Reflexion inloode üwer wo die Grenze von sprochliche Norme echt unn genau lehn.

Wörterbuchbeleche

  • Priberam: alegrador = “wear orrer was erfreit”.
  • Priberam: alegrante = “was erfreit orrer geeichnet iss, Freid se bereite”.
  • Infopédia bestäticht alegrador.
  • Dicio feahrt alegrador ebfalls uff.
  • Dicionário inFormal enthält alegrante mit Beispiele aus der reguläer Umgangssproch.

Beispiele in reale, existente Texte

  • Ciberdúvidas:
    “…fresquinho, leve, aromático, alegrador, todo alma!”
  • Universität Coimbra: alegrador im literarischen Kontext.
  • Carmelitas:
    “…no encontro alegrante com o Ressuscitado.”
  • Fátima:
    “…a morte amorizante, vivificante e alegrante…”

Parallele in romanische Sproche

  • Kastilhoonisch: alegrador, alegrante.
  • Kataloonisch: alegrador, alegrant.
  • Italienisch: rallegrante iss heitztooch sprochlich seahr oft benutzt, doch rallegratore tut net so oft voarkomme.
  • Französisch: égayant (Partizip Präsens, “erfreind”) unn égayeur (net zu oft).
  • Rumänisch: îmbucurător (“erfreind”) unn îmbucurant (net oft).

Reflexion

Was sääht uns das grood üwer Sproche? Wenn der Mensch fähich iss, neie Wörter ohne Ploonung voarsebringe – Wörter, wo gleich verstännlich funktioniere unn in reoole Situatione kommuniziere könne –, dann zeicht das, dass die Grenze von sprochliche Norme net stock starr sinn. Norme fixieren, was “gültich” iss, doch das schöpfrische Potentiool von der Sproche geht weit drüber rauszus.


Observações em português

Quando palavras surgem do nada na cabeça da gente …
Este artigo discute duas palavras do português que surgiram na mente do autor num certo contexto mas aparentemente do nada – alegrador e alegrante. Elas parecem naturais, derivadas do verbo alegrar, mas nunca antes foram detectadas em lugar algum. No entanto, consultas em dicionários, buscas por exemplos literários e religiosos e comparações feitas com outras línguas românicas mostram que elas sim são claramente existentes e legítimas, muito embora, certamente na língua portuguesa, um tanto raras.

Registro em dicionários

Exemplos em textos reais

Paralelos em línguas românicas

  • Espanhol: alegrador, alegrante.
  • Catalão: alegrador, alegrant.
  • Italiano: rallegrante, rallegratore.
  • Francês: égayant, égayeur.
  • Romeno: îmbucurător, îmbucurant.

Conclusão

Alegrador e alegrante não são invenções arbitrárias, mas seguem parâmetros linguísticos internos do indivíduo. Inclusive, neste caso, elas estão registradas em dicionários, aparecem em literatura e religião e têm paralelos claros em outras línguas românicas. São raras, mas perfeitamente legítimas.

Wohear stammt das Wort Kalifornje?

Uarsprung unn Bedeitung vom Wort “Califórnia”, wie ma’ es im Süd vom Land Bräsilje schon längst kennt.

Host du dich schon mol drüwer üwerleht, was die echte Bedeitung von “Califórnia” iss, wolle ma’ soohn, ei wie es benutzt weerd im Noome von dem bekannte jäahrliche riograndenser “Califórnia da Canção Nativa” Festival? Ich kann es bescheid kloor losse, das iss keh nordamerikoonisches importierter Modismus. Naja, das alles gesooht, mache ma’ dann hier weiter …

1. Wohear dann kommt das Wort? Das, wo ich in unser Platt wie “Kalifornje” buchstabiere; wo im Kastilhoonisch unn im Englische “California”, ei in dem Fall ohne der schriftliche Akzent; unn dann im Bräsiljoonisch “Califórnia”, hier mit dem Akkut-Akzent?

Das Wort “California” (genau so schriftlich buchstabiert) kommt esrst ganz zurück im Joahr 1510 in enem kastilhoonische Ritter-Roman, so wie en „conto literário”, voar, ei unner dem Titel: “Las Sergas de Esplandián”. Dort woor Kalifornje en reich Insel mit en Könichin, wo “Calafia” gehesst hot. Die Könichin woor üwerstarrek unn hatt mit kriechrinne Froohleit gelebt. Der Name “Calafia” kommt seahr wahrscheinlich aus dem arabische Wort “kalifa” (uff Deitsch: Kalif), wo en muslimischer Herrscher bedeidt.

2. Spanjer nenne en Platz in Amerika “California”

Alswie spanische Welt-Exploratore um 1530 das earst mol bei der Reschion, wo heitztooch “Baja California” genännt iss, oonkomm sinn, im Land, wo heitztooch Mexiko genännt iss, honn die gegloobt, sie härre die mytische Insel echt gefunn. So hot das Land dort der Name “California” krieht. Später woor ooch das Gebiet, wo heitztooch der US-Bundesstoot Kalifornje iss, in Vereinichte Stoote von Amerika, ebfalls der seleiche Noome krieht.

3. Was bedeidt “Califórnia” in Südbräsilje?

Im süd von Bräsilje, voar allem im Bundesland Rio Grande do Sul, benutzte die Leit das Wort “Califórnia” schon lang bevoar dem heitztooch bekannte traditionoolle gausche Musikfestival. Es hot do zwooi verschiedne Bedeitunge:

• “Califórnia” = en Ferde-Renn, en Karrere, mit mehrre Reiter, wo do mitmache tun (das weerd schon zeit früh im 20. Joahrhunnert so mit dem Sinn benutzt).

• “Califórnia” = en riskante Aktion, wie die historische Kämffe von Chico Pedro in der domols Provinz von Sakt Petrus von Rio Grand do Sul, um 1850.

Dozu honn viele Leit ooch das Wort so benutzt: “Ahhh das iss jo en Kalifornje!”, gemmeent damit iss, ei das en Stück Land speziool gedeihe tut, wenns fruchtboor iss, weiter hin, im Sinn en Land voll mit unn Reiche unn Glück.

4. Das Musikfestival: “Califórnia da Canção Nativa” (freilich üwersetzt: Kalifornje von der riograndenser Gausch-Musik).

Im Joahrgang 1971 woar in der Stadt Uruguaiana en Musik-Festival gegründt, wo der alte Name “Califórnia” wieder benutzt unn in weitre Gebrauch gesetzt hot. Der neie Festival, die “Califórnia da Canção Nativa” woor dann konzebiert wie schöne Wettkamff mit Lieder, Mut, Kunst un Tradition.

5. Schlusswort / Resumiert:

Das Wort Kalifornje iss uarspringlich möchlist von arabische Hearkunneft, es tut earst uff enem Buch voarkomme, dann iss das Wort rüwerzus noh Amerika von der Kastilhooner hingetrooh … unn iss es dann ooch ewe im Süd von Bräsilje oonkomm; unn mit Zeit verwännert es sich zu enem spezifische Ausdruck für Wett, Mut unn Erfollich, ei im Mitte von der Natuar, uff der Kampagne, unn so iss es später dann ooch ren in der typische traditionsvolle gausch Musik ‘komm.

Origem e significado do termo “Califórnia” no sul do Brasil

1. De onde vem o nome “Califórnia”?

A palavra Califórnia surgiu pela primeira vez num romance espanhol de cavalaria (“Las Sergas de Esplandián”, 1510), onde era o nome de uma ilha imaginária governada por uma rainha chamada “Calafia”. O nome está ligado à palavra árabe “califa” (khalīfa), que significa líder ou sucessor — título usado por governantes muçulmanos.

2. Espanhóis deram o nome “Califórnia” a terras nas Américas

Quando exploradores espanhóis chegaram à península da atual Baja California, no atual México, por volta de 1530, pensaram ter encontrado a tal ilha lendária e a batizaram de Califórnia. Com o tempo, o nome foi estendido à região que hoje é o estado da Califórnia nos Estados Unidos da América.

3. E o uso no sul do Brasil?

No Rio Grande do Sul, o termo “califórnia” (com acento agudo na língua portuguesa moderna) já era usado no campo muito antes do famoso festival de música tradicional centrada na vida campeira sul-rio-grandense. Ele tinha pelo menos dois significados:

• Corrida de cavalos com vários competidores (já documentado no início do século XX).

• Incursões ousadas, como as notórias de Chico Pedro na Cisplatina, por volta de 1850.

Além disso, muita gente usava a designação califórnia para se referir a terras férteis, onde tudo dava e tudo dava certo também — uma espécie de sinônimo de sorte ou riqueza e abundância.

4. O festival “Califórnia da Canção Gaúcha”

Em 1971, na cidade de Uruguaiana, foi criado o festival com esse nome. A ideia era justamente resgatar o significado antigo da palavra, agora no plano cultural dominante no estado. Era uma competição artística que celebrava coragem, beleza e tradição no contexto da cultura sul-rio-grandense, mais especificamente abrangendo a identidade gaúcha.

5. Conclusão

O termo “Califórnia” viajou da língua árabe à ficção literária da Velha Castelha ao campo gaúcho sul-rio-grandense, e ganhou vida nova como um estimado símbolo cultural próprio. No sul do Brasil, virou sinônimo de coragem, abundância e identidade regional, destacando-se especialmente a partir da música gaúcha.

Dein ChatGPT iss grood viel klücher ‘geb

Heit hot sich still unn hehlich etwas grosses geännert: All ChatGPT-Plus-Nutzer spreche jetz automatisch mit dem neuer GPT-5 statt mit GPT-4o.

Du musst nichts tun —es ist jetz enfach do.

Wie das Internetz in Aufrechung iss, iss dein Chat nuar schneller, genauer unn flüssicher geb.

——————————————-

Hoje mudou algo grandioso de forma silenciosa: todos os usuários do ChatGPT Plus agora conversam automaticamente com o novo GPT-5 em vez do GPT-4o.

Você não precisa fazer nada — ele já está aí.

Enquanto a internet está em altas festas, o seu chat ficou apenas mais rápido, mais preciso e mais fluido.

Genau wo leht der Rand von der Welt? Onde é que fica a beira do mundo?

Wie verschiedene Kulturen mit Armut, Leid und Ausgrenzung umgehen – in einfachen Worten erzählt
Como diferentes culturas lidam com a pobreza, o sofrimento e a exclusão – em linguagem simples e acessível


Ein Blick in verschiedene Ecken der Welt
Um olhar para diferentes cantos do mundo

Fast überall auf der Welt gibt es Menschen, die am Rand leben. Menschen ohne Wohnung, ohne Geld, ohne Hilfe. Viele kämpfen mit Krankheit, Sucht oder sind einfach vergessen worden.
Em quase todo o mundo, há pessoas vivendo à margem. Sem casa, sem dinheiro, sem apoio. Muitas enfrentam doenças, vícios ou simplesmente foram esquecidas.

Stell dir vor:
Imagine só:

  • Heute bist du in San Francisco. Menschen schlafen in Zelten, leben auf der Straße, oft ohne medizinische Hilfe.
    Hoje você está em San Francisco. Pessoas dormem em barracas, vivem nas ruas, muitas vezes sem acesso à saúde.
  • Letzte Woche warst du in einem muslimischen Viertel in Bengaluru, Indien. Dort geben viele Menschen Almosen – das ist Teil ihres Glaubens (Zakat).
    Semana passada você esteve em um bairro muçulmano de Bengaluru, na Índia. Lá, muitas pessoas dão esmolas – isso faz parte da fé delas (Zakat).
  • Vor einem Monat warst du in São Paulo, Brasilien. Drogen, Armut, Angst – und viele Menschen, die einfach durchfallen.
    Um mês atrás você esteve em São Paulo, Brasil. Drogas, pobreza, medo – e muita gente esquecida pelo sistema.
  • Zwei Monate zuvor warst du in einem Zug in Buenos Aires. Kinder betteln, Alte sind allein, viele sind unsichtbar.
    Dois meses antes, você estava num trem em Buenos Aires. Crianças pedem, idosos estão sozinhos, muitos se tornam invisíveis.

Und das Gleiche passiert in China, Russland, Mosambik, Peru – Leid kennt keine Grenzen.
E o mesmo acontece na China, Rússia, Moçambique, Peru – o sofrimento não conhece fronteiras.


Welche Rolle spielt Religion?
Qual é o papel da religião?

Religion und Weltanschauung prägen oft, wie mit Armut umgegangen wird.
Religiões e filosofias influenciam bastante como a pobreza é tratada.

  • Im Islam ist Zakat – das Geben an Bedürftige – Pflicht.
    No Islã, o Zakat – dar aos necessitados – é um dever religioso.
  • Im Christentum steht Nächstenliebe im Zentrum: „Liebe deinen Nächsten wie dich selbst.“
    No Cristianismo, o amor ao próximo é central: “Ame o próximo como a si mesmo.”
  • Im Hinduismus und Buddhismus glaubt man manchmal, Armut sei karmisch – aber Großzügigkeit bleibt wichtig.
    No Hinduísmo e no Budismo, a pobreza às vezes é vista como parte do carma – mas a generosidade continua sendo um valor.
  • In säkularen Gesellschaften (z. B. China) soll oft der Staat helfen – doch das funktioniert nicht immer.
    Em sociedades seculares (como a China), espera-se que o Estado ajude – mas nem sempre isso acontece.
Madonna mit Kind bei der Milchsuppe, Gerard David (um 1510), Museum der Schönen Künste Antwerpen.
Madona e o Menino com sopa de leite, Gerard David (c. 1510), Museu de Belas Artes de Antuérpia.
Quelle / Fonte: Google Art Project – Wikimedia Commons (gemeinfrei / domínio público)

Muss das so sein?
A pobreza é inevitável?

Nein. In der Geschichte gab es Gemeinschaften ohne extreme Armut.
Não. A história mostra que já existiram comunidades sem pobreza extrema.

Kleine Dörfer, Klöster, indigene Gruppen – sie teilten, halfen, lebten gemeinsam.
Aldeias pequenas, mosteiros, povos indígenas – onde havia partilha, ajuda, vida em comum.

Armut ist dort nicht Strafe oder Schuld, sondern eine Herausforderung für alle.
A pobreza não era castigo nem culpa individual – mas uma questão coletiva.

Heute aber scheint Armut in vielen Städten „mit eingebaut“ zu sein.
Mas hoje, em muitas cidades, a pobreza parece estar “dentro do sistema”.

Müssen ein paar arm bleiben, damit andere reich leben können?
Será que alguns precisam ser pobres para que outros possam ser ricos?


Was lernen wir daraus?
O que podemos aprender com tudo isso?

  • Leid ist überall ähnlich – egal ob Nord oder Süd.
    O sofrimento é parecido em todo lugar – no Norte ou no Sul.
  • Aber die Reaktionen darauf sind kulturell verschieden.
    Mas a forma como se responde a isso varia culturalmente.
  • Religionen, Staaten und Ideologien helfen oder versagen – je nach Kontext.
    Religiões, governos e ideias filosóficas ajudam ou falham – dependendo do contexto.
  • Wichtig ist: Armut ist gemacht. Sie ist nicht Natur, sondern Struktur.
    O mais importante: a pobreza é construída. Ela não é “natural” – é parte do sistema.

Und jetzt?
E agora?

Vielleicht warst du schon mal am Rand. Vielleicht bist du es gerade.
Talvez você já tenha estado à margem. Talvez ainda esteja.

Dieser Text will nicht urteilen, sondern zum Nachdenken einladen.
Este texto não quer julgar, mas sim provocar reflexão.

Wenn du etwas sagen willst – hinterlasse einen Kommentar oder teile diesen Beitrag.
Se quiser compartilhar algo – deixe um comentário ou compartilhe este texto.

Denn wo man neu hinschaut, kann man auch neu handeln.
Porque onde se olha diferente, se age diferente.

Pronunciar o “H” em hunsriqueano?

Wie funktioniert das Buchstäbche “H” im Bräsiljoonisch?

“H” om Wortoonfang – stumm, awer historisch

In Wörter wie Helena, hora, honra orrer história weerd das “h” net gesproch.
Es steht dort aus etymologische Gründe, also weche der Hearkunneft aus dem alt Latin orrer Grechisch.
Beispiele: Helena, honesta, hábito, história

Gehauchtes “h” – seltmol, doch oft in Fremdwörter

Mannichmol weerd das “h” tatsächlich ausgesproch – als leichte Hauchlaut, ähnlich wie im Deitsch.
Das passiert bei Noome orrer Wörter aus annre Sproche stammend.

  • Hanoi (Hauptstadt von Vietnam)
  • hóquei (vom Französischen hockey)
  • Hilda (vom Deutschen Hilde)
  • hunsriqueano riograndense (von Riograndenser Hunsrückisch)

Ob ma’ das “h” haucht orrer net, hot oft zu tun wo in Bräsilje, ei in was für Reschion dren ma‘ wohnt.

“H” zusammer mit en anner Buchstoob – bildt en Digraph

Wenn das “h” noh c, l orrer n kommt, verännert es der Klang von dem Buchstoob dodavoar.
Das nennt ma’ en konsonantische Digraph (zwooi Buchstoowe, awer nuar en Laut).

  • ch = klingt wie „sch“ → chave, cheiro
  • lh = klingt wie „lj“ → milha, velhinha
  • nh = klingt wie „nj“ → senhora, manhã

Das “h” hot hier keh eichne Laut, awer verännert nuar der Buchstoob davoar.


Como funciona a letra “H” na língua portuguesa?

H no início da palavra – mudo, mas com valor histórico

Em palavras como Helena, hora, honra ou história, o “h” não é pronunciado.
Está presente por razões etimológicas, ou seja, por vir do latim clássico ou do grego.
Exemplos: Helena, honesta, hábito, história

H aspirado – não é frequente, mas sim possível em algumas palavras de origem estrangeira no português moderno

Em alguns casos, o “h” pode sim ser aspirado, como um leve sopro — parecido com o som do “h” em alemão.
Isso ocorre especialmente em nomes próprios ou palavras de origem estrangeira.

  • Hanoi (capital do Vietnã)
  • hóquei (do francês hockey)
  • Hilda (do alemão Hilde)
  • hunsriqueano riograndense (do alemão Riograndenser Hunsrückisch)

A pronúncia aspirada depende da região do país , às vezes do contato com outras línguas, etc.

H junto de outra consoante – forma dígrafo

Quando o “h” vem depois de c, l ou n, ele modifica o som da letra anterior.
Chamamos isso de dígrafo consonantal (dois caracteres que juntos formam um único som).

  • ch = som de “x” → chave, cheiro
  • lh = som de “lh” → milha, velhinha
  • nh = som de “nh” → senhora, manhã

O “h” não tem som próprio, mas altera a consoante que o precede.

Língua e Identidade

As gerações passam mas a língua fica, apesar de tudo…

Ruy Carlos Ostermann e o Silêncio Sobre as Línguas de Casa

Morreu ontem o jornalista Ruy Carlos Ostermann. A notícia circulou com força nas redes sociais. Claro, era de se esperar, pois parte alguém que marcou gerações. Muita gente comentou sua elegância no uso da língua portuguesa, sua lucidez, seu papel como cronista esportivo e pensador da comunicação. Justo. Mas há um detalhe em sua biografia que praticamente ninguém menciona, e que no Rio Grande do Sul virou norma se esquecer: qual foi a língua materna dele?

Ruy nasceu em São Leopoldo em 1931, filho de uma região em que o alemão, em diversas variantes, algo inerente nessa língua… era falado dentro de casa, na rua, na igreja e no comércio. Tudo indica que ele tenha crescido ouvindo, talvez falando, o Riogrand Hunsrückisch Platt, como tantas crianças de sua geração. E mesmo que a vida profissional dele tenha sido toda em português, essa outra língua também faz parte da sua história. Mas ninguém diz nada.

Isso acontece o tempo todo. Seja numa entrevista com um agricultor com evidente sotaque germânico, seja na biografia de uma figura pública que cresceu em comunidade bilíngue. É como se essas línguas simplesmente não existissem. Elas estão vivas no cotidiano de milhares de rio-grandenses, mas são tratadas quase como segredo de família, um assunto a ser evitado, como coisa sem nome. Outro porém: quem controla o microfone geralmente não tem preparação nenhuma para lidar com esse assunto (já vem de currículo?!). Só que isso não é nada normal.

Em democracias mais abertas à sua diversidade, a situação é bem diferente. Por exemplo, o caso do mais e das diversas línguas autóctones na Guatemala, a língua basca no País Basco (Espanha), o guarani no Paraguai… Mesmo em lugares como o estado de Washington, no Noroeste dos Estados Unidos, línguas minoritárias com presença bem mais recente do que as nossas, não são invisibilizadas, ao contrário. Por exemplo o castelhano só veio a aparecer no mapa, assim por dizer, nos últimaos trinta anos neste estado, mas ele já aparece em placas, postagens nas mídias sociais (por instituições governamentais, de ensino, sem fins lucrativos, privadas, etc.), em entrevistas, shows em clubes, homenagens. São amplos os sinais de reconhecimento da realidade social, dos convites ao pertencimento.

Uma forma gentil de mudar esse quadro seria simplesmente mencionar a língua de casa das pessoas quando se fala delas, não como se ela fosse uma língua estrangeira mas uma língua íntegra de sua comunidade, de sua zona agrícola, de sua cidade natal, de sua região. Não como curiosidade exótica constantemente vista como prestes a desaparecer, mas como parte da identidade de indivíduos, famílias, comunidades, tudo parte da formação histórica da sociedade atual.

Aliás, isso não vale só para o nosso hunsriqueano riograndense (ou Riograndenser Hunsrückisch, entre outros nomes, no próprio), mas também para o talian, para o kaingang, pomerano, polonês, para o guarani e outras línguas sul-brasileiras que há gerações insistem em viver, apesar do silêncio ao redor.

Se queremos uma sociedade mais justa, mais plural, precisamos começar por dar nome ao que existe. E as nossas línguas existem.

Alles blau!!!

Meine liewe Leit, üwer hiedas Bild:

Das iss jo wie mear zwooi, ich unn mein Mann, grood die Tooche noch retuar von Mexiko ‘komm sinn.

Ei wie ma’ ‘s do sieht, dort unne leht jo die Stadt Seattle, der Washington See, unn ganz doder hinne sieht die Beerriche … wolle ma’ soohn, wie ich ‘s dann Momentan doorrich meinem Fluchschiffs Looderoohm fotografiert honn.

Alles sinn Schatte von Blau, wo dann zusammer komme unn das Bild echt schön mache, oh üwerschön, gell?!

[HD: Das Foto wurde durch den bei uns sogenannten „Ladenrahmen“ – also den Fensterrahmen – des Flugzeugs aufgenommen.]

[PT/BR: Voltando da terra dos Maia no México, fotografei o azul de Seattle logo antes de pousar nosso avião.]

Blick aus dem Fluchschiffloode uff Seattle mit Wasser, Insel unn Beerriche im Hinnergrund

Arroere, Falsche Peffer

Aroeira, Falsa Pimenta e o Parente do México
Aroeira, Falsche Pfeffer unn die mexikoonische Verwandte

Se você cresceu no sul do Brasil, talvez já tenha ouvido falar da aroeira — aquela planta de folhas resistentes, frutos vermelhinhos e fama de “pimenteira brasileira”.


Wenns du im Süd von Bräsilje uffgewachs bist, kennst du vielleicht die Aroeira, wo en Planz iss mit feste Blätter, rötliche Früchte unn dozu dem Ruf, es wear en „bräsiljoonische Pefferpflanz“.

Mas você sabia que existe um parente muito parecido que cresce naturalmente no México e nos Andes?


Awer wussst du, dass ‘s en seahr ähnliche Verwandt gebt, wo in Mexiko unn in der Andes-Berriche wächst?

O nome científico dela é Schinus molle, conhecida como pimenteira-do-peru ou falsa-pimenteira.


Dem Boom sein wissenschaftlicher Noome iss Schinus molle, wo uff Deitsch oft Peruoonischer Pefferboom orrer Falscher Peffer genännt weerd.


Dois primos:

Zwooi Verwandte:

Característica Schinus molle (Pimenteira-do-Peru) Schinus terebinthifolia (Aroeira brasileira) Origem Andes, México Brasil, Paraguai, Argentina Folhas Longas, finas, pendentes Mais curtas, largas Uso culinário Frutos como “pink pepper” Também como pimenta rosa Nome comum Falsa pimenteira Aroeira, aroeira-pimenteira

Ambas pertencem à família Anacardiaceae – a mesma do cajueiro e da mangueira.

Die zwooi gehöre zu der Familje Anacardiaceae – gleich wie der Kaschuboom unn der Mangaboom.

É pimenta de fato? de verdade mesmo, só no nome!
Peffer? ei nuar dem Noome Noh!

Apesar das aperências, essas plantas não são da família da pimenta-do-reino (Piper nigrum).


Obwohl se so aussiehn, gehöre die doch net zu dem Schwarz Peffer (Piper nigrum) sein Planz-Familje.

Mesmo assim, seus frutos secos são vendidos como “pink pepper” em misturas gourmet.


Trotzdem werre die getrocknete Früchte oft alswie „rosa Peffer“ in Geweerzmischunge verkooft.

Mas cuidado: podem causar alergias leves ou incômodos gastrointestinais se consumidos em excesso.


Awer Voarsicht: In grosse Menge könne se leichte Allerschie’e orre Magenbeschwerre provoziere.

Do mato ao prato
Vom Strauch bis zum Teller

A aroeira é usada no Brasil como planta medicinal tradicional, em chás, banhos e tinturas.


In Bräsilje weard die Arroere noh Tradition wie Heilplanz verwendt … wolle ma’ soohn in Teeform, in Bääder unn Tinkture.

No México, a Schinus molle é mais paisagística: aparece em calçadas, praças e quintais


In Mexiko sieht ma’ Schinus molle öfterschs in Stadtparks unn on Strosse, es dient jo wie Schatteboom unn wie en lewendich städtische Ornament.

Uma planta sul-americana que conquistou o mundo
En südamerikoonische Planz, wo sich weltweit verbreidt hot

Hoje, tanto a aroeira quanto sua prima andina são cultivadas em vários continentes.


Heit wachse sowohl die Arroere wie ihre Anden-Verwandte uff viele Länner unn Kontinente.

Foram levadas como plantas ornamentais e viraram espécies invasoras em regiões como Califórnia, Havaí e África do Sul.


Sie worre wir Ornament/Zierplanze ingefeahrt unn sinn heitztooch invasive Plantz-Oorte in Plätzer wie Kalifornje, Hawaii unn Südafrika.

Reconhecendo a árvore
Die Planze erkenne

Se as folhas são fininhas e pendentes, e os frutos vão do verde ao rosa vibrante, como na foto aqui, daí trata-se duma Schinus molle.


Wenn die Blätter lang und hängend sinn unn die Früchte sich von grün zu rosa wechsle, wie uff dem Bild dohie, dann iss es Schinus molle.

Se for mais arbustiva, com folhas largas e redondas, é nossa velha conhecida aroeira.

Iss es en buschicher Strauch mit breite, lanzettförmiche Blätter, dann iss es die bekannte Arroere.

As fotos abaixo eu mesmo tirei semana passada no sítio arqueológico de Teotihuacán (Teutituakan), localizado não longe da capital federal, da Cidade do México. Os frutos vermelhos que aparecem aí são da aroeir Schinus molle, também conhecida como falsa-pimenteira (idem da que dá naturalmente no Peru, nos Andes).


Hiedie Bilder do, die honn ich selwer letzt Woch gemacht om archäologische Platz Teutituakan, wo net weit wech von der Haupt Stadt von Mexiko, ei von Mexiko-Sadt, leht. Die rot/rosarote Beercher sinn jo von der Schinus molle Arroere, ooch bekannt alswie falsche Pefferplaz (die befinndt sich ooch von Natuar hear in Peru, uff der Andes-Kordilhere).

Conclusão | Schlusswort

A aroeira do Brasil tem uma prima mexicana. Ambas produzem pimentas que não são pimentas.


Die bräsiljoonische Arroere hot en mexikoonische Vetter. Die zwooi troohn Früchte, wo keh echte Pefferkörner sinn.

Mesmo assim, fazem parte da tradição, da paisagem e até da mesa.


Trotzdem gehöre se zu der Tradition, zu der Landschaft – unn manchmo ooch uff der Tisch.

Você conhece essas plantas? Já usou alguma delas? Comente abaixo!


Kennst du die Plänze? Host du die schon mol benutzt? Schreib uns en Kommentar!


P.S.: Produzido com apoio de IA, curado por mim.
P.S.: Mit KI erarbeitet, von mir kuratiert.

Aus POA ins Ausland fliehe

N⁠o⁠c⁠h ⁠z⁠e⁠h⁠n ⁠J⁠o⁠h⁠r⁠e⁠l⁠a⁠n⁠g ⁠h⁠o⁠t ⁠d⁠i⁠e ⁠
⁠b⁠r⁠ä⁠s⁠i⁠l⁠j⁠o⁠o⁠n⁠i⁠s⁠c⁠h⁠e ⁠L⁠u⁠f⁠t⁠s⁠c⁠h⁠i⁠f⁠f⁠-⁠G⁠e⁠s⁠e⁠l⁠l⁠s⁠c⁠h⁠a⁠f⁠t ⁠
⁠G⁠O⁠L ⁠h⁠i⁠e⁠d⁠i⁠e ⁠W⁠o⁠c⁠h ⁠w⁠i⁠d⁠d⁠e⁠r ⁠e⁠n ⁠d⁠i⁠r⁠e⁠k⁠t ⁠
⁠V⁠e⁠r⁠b⁠i⁠n⁠n⁠u⁠n⁠g ⁠z⁠w⁠i⁠s⁠c⁠h⁠i⁠c⁠h ⁠P⁠o⁠r⁠t⁠o ⁠A⁠l⁠e⁠g⁠r⁠e ⁠
⁠u⁠n⁠n ⁠B⁠u⁠e⁠n⁠o⁠s ⁠A⁠i⁠r⁠e⁠s ⁠o⁠o⁠g⁠e⁠f⁠a⁠n⁠g⁠. ⁠D⁠i⁠e ⁠F⁠l⁠u⁠c⁠h⁠-⁠
⁠R⁠o⁠t⁠a ⁠i⁠s ⁠s⁠c⁠h⁠o⁠n ⁠z⁠e⁠i⁠t ⁠M⁠ä⁠r⁠z ⁠m⁠i⁠t ⁠d⁠e⁠r ⁠
⁠a⁠r⁠s⁠c⁠h⁠e⁠n⁠t⁠i⁠n⁠i⁠s⁠c⁠h⁠e ⁠L⁠u⁠f⁠t⁠s⁠c⁠h⁠i⁠f⁠f⁠g⁠e⁠s⁠e⁠l⁠l⁠s⁠c⁠h⁠a⁠f⁠t ⁠
⁠m⁠ö⁠c⁠h⁠l⁠i⁠c⁠h⁠, ⁠a⁠w⁠e⁠r ⁠j⁠e⁠t⁠z ⁠w⁠e⁠e⁠r⁠d ⁠e⁠s ⁠o⁠o⁠c⁠h ⁠v⁠o⁠n ⁠
⁠d⁠e⁠r ⁠b⁠r⁠ä⁠s⁠i⁠l⁠j⁠o⁠o⁠n⁠i⁠s⁠c⁠h⁠e ⁠G⁠O⁠L ⁠e⁠r⁠m⁠ö⁠c⁠h⁠l⁠i⁠c⁠h⁠t⁠, ⁠
⁠e⁠i ⁠d⁠a⁠s ⁠h⁠e⁠s⁠s⁠t ⁠d⁠a⁠n⁠n ⁠d⁠r⁠e⁠i ⁠M⁠o⁠l ⁠j⁠e⁠d⁠e ⁠W⁠o⁠c⁠h⁠.⁠

⁠U⁠n⁠n ⁠n⁠o⁠c⁠h⁠w⁠a⁠s⁠: ⁠D⁠e⁠r ⁠r⁠i⁠o⁠g⁠r⁠a⁠n⁠d⁠e⁠n⁠s⁠e⁠r ⁠H⁠a⁠u⁠p⁠t⁠-⁠
⁠F⁠l⁠u⁠g⁠h⁠a⁠f⁠e ⁠S⁠a⁠l⁠g⁠a⁠d⁠o ⁠F⁠i⁠l⁠h⁠o ⁠(⁠e⁠s ⁠g⁠e⁠b⁠t ⁠n⁠o⁠c⁠h ⁠
⁠f⁠ü⁠n⁠n⁠e⁠f ⁠k⁠l⁠e⁠n⁠r⁠e⁠, ⁠r⁠e⁠s⁠c⁠h⁠i⁠o⁠n⁠o⁠o⁠l⁠e ⁠F⁠l⁠u⁠c⁠h⁠h⁠a⁠f⁠e ⁠
⁠i⁠m ⁠B⁠u⁠n⁠d⁠e⁠s⁠s⁠t⁠o⁠o⁠t ⁠R⁠S⁠, ⁠e⁠i ⁠w⁠i⁠e ⁠d⁠e⁠r ⁠S⁠e⁠p⁠é ⁠
⁠T⁠i⁠a⁠r⁠a⁠s⁠c⁠h⁠u ⁠i⁠n ⁠S⁠a⁠n⁠t⁠o ⁠Â⁠n⁠g⁠e⁠l⁠o⁠, ⁠z⁠u⁠m ⁠B⁠e⁠i⁠s⁠p⁠i⁠e⁠l⁠) ⁠
⁠h⁠o⁠t ⁠n⁠o⁠c⁠h ⁠m⁠e⁠h⁠r⁠e ⁠N⁠e⁠i⁠j⁠i⁠c⁠h⁠k⁠e⁠h⁠t⁠e ⁠r⁠a⁠u⁠s⁠’⁠g⁠e⁠b⁠. ⁠
⁠D⁠i⁠e ⁠V⁠e⁠r⁠b⁠i⁠n⁠n⁠u⁠n⁠g ⁠z⁠w⁠i⁠s⁠c⁠h⁠e ⁠P⁠o⁠r⁠t⁠o ⁠A⁠l⁠e⁠g⁠r⁠e ⁠
⁠u⁠n⁠n ⁠S⁠a⁠n⁠t⁠i⁠a⁠g⁠o⁠, ⁠w⁠o ⁠s⁠c⁠h⁠o⁠n ⁠v⁠o⁠n ⁠L⁠A⁠T⁠A⁠M ⁠
⁠g⁠e⁠f⁠l⁠o⁠h ⁠w⁠e⁠a⁠r⁠d⁠, ⁠s⁠o⁠l⁠l ⁠a⁠b ⁠d⁠e⁠m ⁠2⁠3⁠. ⁠J⁠u⁠l⁠i ⁠o⁠o⁠c⁠h ⁠
⁠v⁠o⁠n ⁠S⁠K⁠Y ⁠A⁠I⁠R⁠L⁠I⁠N⁠E ⁠b⁠e⁠d⁠i⁠e⁠n⁠t ⁠w⁠e⁠r⁠r⁠e⁠, ⁠m⁠i⁠t ⁠
⁠v⁠i⁠e⁠r ⁠F⁠l⁠ü⁠c⁠h ⁠d⁠i⁠e ⁠W⁠o⁠c⁠h⁠. ⁠D⁠i⁠e ⁠F⁠l⁠u⁠g⁠h⁠a⁠f⁠e⁠-⁠L⁠e⁠i⁠t⁠u⁠n⁠g ⁠– ⁠F⁠R⁠A⁠P⁠O⁠R⁠T ⁠B⁠R⁠A⁠S⁠I⁠L ⁠– ⁠h⁠o⁠t ⁠o⁠o⁠c⁠h ⁠b⁠e⁠t⁠o⁠n⁠t⁠, ⁠
⁠d⁠a⁠s⁠s ⁠A⁠Z⁠U⁠L ⁠e⁠n ⁠s⁠a⁠i⁠s⁠o⁠n⁠a⁠l ⁠F⁠l⁠u⁠c⁠h ⁠n⁠o⁠h ⁠B⁠a⁠r⁠i⁠l⁠o⁠c⁠h⁠e ⁠a⁠n⁠n⁠o⁠n⁠c⁠i⁠e⁠r⁠t ⁠h⁠o⁠t⁠: ⁠d⁠e⁠r ⁠f⁠ä⁠n⁠g⁠t ⁠j⁠o ⁠o⁠m ⁠1⁠9⁠. ⁠J⁠u⁠n⁠i ⁠o⁠n ⁠
⁠u⁠n⁠n ⁠g⁠e⁠h⁠t ⁠b⁠i⁠s ⁠z⁠u⁠m ⁠2⁠4⁠. ⁠A⁠u⁠g⁠u⁠s⁠t⁠, ⁠i⁠m⁠m⁠e⁠r ⁠
⁠D⁠o⁠n⁠n⁠e⁠r⁠s⁠t⁠o⁠o⁠c⁠h⁠s⁠.⁠

Üwersetzung: Paul Beppler
Quell: Jornal do Comércio | Jamil Aiquel unn TÂNIA MEINERZ/JC

Moddersproch

Gon Tooch,
meine liewe Leit!

Hier honn ich en koorz Videoche eich se zeiche, also der honn ich grood sellebst gemacht. Mol siehn was dear dodrüwer denkt.

Naja dann, los gehts …

Ei freilich kommentiere, bittschön. Kann sin in der Sproch, wo dear wollt, wos eich leichter iss für se schreiwe, obs keh Deitsch iss, mach nichs, es kann uff Bräsiljoonisch orrer sogooh uff Kastilhoonisch sin, keh Problem, jawohl?!

Halt eich munter unn gesund, bloss vergess net: Sprech Deitsch mit eire Kinner, jawohl?!

– Paul

RESUMO: Preservar a língua materna regional alemã do Brasil.