Aleijadinho

ANTÔNIO FRANCISCO LISBOA (Aleijadinho).

Schmerzenschsmodder, Mater Dolorosa, Nossa Senhora das Dores

Heit hot ma’ dem bräsiljoonische barock Baumeister unn Bildhauer Antônio Francisco Lisboa, Beinoome “o Aleijadinho”, i.e. “das Krüppelche”, seine zwooihunnert-acht-unn-achtzichste (288.) Johre gefeiert.

Lisboa woor am 29. August 1738 in Vila Rica, heit Stadt Ouro Preto, im Bundesland Minas Gerais, geboar; unn ooch dort iss Ear dann später am 18. November 1814 gestorreb.

Dem Aleijadinho sein Vater woor en Inwannrer in Bräsilje, en portogääsische Architekt, unn seine Modder, sie woor en schwarze Skravin.

Lisboa iss ene von der bekanntste unn bedeitendste bräsiljoonische Künstler von alle Zeite.

Wikipedia, die freie Enzyklopädie, üwwich Antônio Francisco Lisboa (Artikel uff Hochdeitsch).

Faça também você como já o fizeram quase duas mil pessoas, visite e curta no link a seguir a página de comunidade que foca no resgate, preservação, e promoção da nossa variante regional do alemão-brasileiro RIOGRANDENSER HUNSRÜCKISCH no Facebook.
Muitíssimo obrigado, en herzlicher Dankschön!!

Pilze

PILZE (aus dem Französisch: Champignons; uff Bräsiljoonisch: cogumelos)

Hochdeitsch: Zucht-Champignon.
Bräsiljoonisch: champignon de paris
Latein: Agaricus bisporus.
Bildquell: Wikipedia.

Wemmer Pilze sauwer macht, braucht ma’ se net wasche, nuar mit enem Pinsel zoohtchje streichle unn abbeerschte.

Die meh gewöhnliche Pilze, wo ma’ heitztooch in Supermeerkte finne kann, die komme schon ganz schön sauwer. En Beispiel davon iss der gewöhnliche champignon comum orrer champingnon de paris.

Natearlich, wenn mann en Pinsel in seiner Küch beim Koche onwenne tut, soll es am earster Platz en neie Pinsel sin, unn das bleibt dann mit enem seine Gescheerr in der Küch, gell?! Wenn ma kehn Pinsel zur Hand hot, kann ma’ jo ooch dann en Stück Papierhandtuch hole, orrer sogoor en sauwer Spiellumpe benutze, für die Pilze fertich kriehn.

Möcht ma’ se doch doorrichs Wasser ziehe, vielleicht weil se enfach viel zuviel Dreck an sich honn, dann macht ma’ das im letzte Moment bevoar ma’ se koche weard, sonst nehme se gleich in sich en grosse Quantie Wasser uff, weil die jo so so porös sind – dann, wenn fertich mim wasche, ei norre ganz zoohrtchje mit en Papiertuch abtrockne, unn los gehts mit der Rezept.

Schiitake, wissenschaflich, uff Latein: Lentinula edodes.
Bildquell: Wikipedia.

Etliche Pilzsorte honn Stiele, ei wo enfach zu fibröz unn hart für se esse sind … zum Beispiel, der weltweit bekannte schapoonische/japanische Shiitake. Naja, unn so tun die meahrste Leit die Stielcher von ihre Shiitakes leider abschneide unn rausschmeisse. Doch, ei die kann ma’ jo noch benutze für en delizöses Brühchje mache, das kann dem noh dann später zu en Gemüse-Sopp orrer zu enem Soss viel Geschmack renbringe (Hinweis/Dica: im Kühlschrank, in der Scheladäre, wechtun für an en anner Tooch se benutze).

Viel Pass beim koche!

HUNSRÜCKISCH EM PROSA & VERSO

Hunsrückisch em Prosa & Verso
Textos do I Concurso Literário de Poemas e Contos em Hunsrückisch 2017

Hunsrückisch in Pros & Vers
Gedichte unn Erzählunge vom Earster Hunsrückische Literarische Wettbewerb 2017

Die elektronische Version von dem Buch (das E-Book), die gebt es hier zum runnerloode, ganz gratis, ohne Kost –> Hunsrückisch em Prosa & Verso (2017) <-- Clique neste link para abrir o livro em sua tela de computador ou celular e para poder visualizar/ler o texto do livro, e a partir daí também poder imprimir o mesmo em papel por meio de uma impressora.

Wortschatz

WORTSCHATZ VERGRÖSSRE

Wies du mear es machst, genauso tun ich ‘s dear ooch mache!

1. der Zank = a briga, a disputa, a bronca, o altercado

Achtung: Bloss net “der Zank“ mit “die Zang” verwechle, der letzte iss jo en werrekgescheerr.

Obs.: Só não confundir com “die Zang” = “o alicate”, este último é uma ferramenta de trabalho.

2. der Zänker = o arruaceiro

3. die Zänkerei = o quebra-paus

4. zänkisch sin = ser briguento, brigão, pelotudo

5. die Wut = a raiva

6. der Hass = o ódio

7. schlecht = ruim

8. schlimm = difícil

9. die Spuck (Hochdeitsch: die Spucke) = o cuspe

10. die Faust = o punho

11. der schlooh (Hochdeitsch: der Schlag) = o soco

12. die Brig, der Streit (Hochdeitsch: der Streit) = a briga

13. die Reu, die Rei = o arrependimento

14. sich bereue, sich bereie (Hochdeitsch: sich bereuen) = arrepender-se

15. der Fried (Hochdeitsch: der Frieden) = a paz

16. unner sich Friede schlisse = fazer as pazes entre si

16. endlich = finalmente

Sprech dein Moddersproch!

Die Rio

DIE NEIE WÖRTER VON HEIT:
(novas palavras pra hoje)

1. die Rio (Hochdeitsch: der Fluss) = o rio

2. die Rios (Hochdeitsch: die Flüsse) = os rios

3. die Bach (Hochdeitsch: der Bach) = o riacho, a sanga, o córrego, o ribeiro

4. die Bäch, die Bächer (Hochdeitsch: die Bäche) = os riachos, as sangas, os córregos, os ribeiros

O primeiro ítem acima, “die Rio”, serve para ilustrar a existência de exceções às normas de nossa língua. Pois bem, como o termo “Rio” se trata de um empréstimo do português, ele ‘deveria’ ter mantido o artigo definido original “o”, porém traduzido para “der”. Quer dizer, deveria ter ficado “der Rio”, mas isto não ocorreu. Este caso excepcional inclusive já foi documentado há muito tempo atrás por autores interessados em nossa variante riograndense do alemão hunsriqueano.

Porém, como vem decrescendo muito o número de falantes nativos 100% fluentes do Riograndenser Hunsrückisch nos últimos tempos, existe a possibilidade de certas pessoas organicamente passarem a utilizar o artigo masculino neste caso.

Vale apontar que o termo “der Fluss” é conhecido por falantes da nossa variante regional, porém a preferência dada por eles para “die Rio” é inquestionável.

No caso do terceiro ítem, “die Bach”, ele serve para exemplificar algo importante: Muito embora os antigos dialetos do alemão, o suábio, o bávaro, et cetera, quase sempre utilizam o mesmo artigo definido para substantivos, existem exceções. Neste caso no nosso tronco dialetal Rheinfränkisch/Moselfränkisch/Südhessisch (Sudoeste da Alemanha) dá-se preferência para “die Bach”, quando no alemão-standard deve-se utilizar o artigo masculino, ou seja, “der Bach”.

No entanto, como podemos ver nos dicionários de alemão, certos termos sim podem ter duas possibilidades de artigo. De passagem, incidentalemente, na língua alemã certos temos simplesmente não tem uma forma plural, deverão sempre se colocados no singular, já outros não tem uma forma singular.

No português a gente automaticamente sabe como construir o plural de qualquer palavra, “a casa” –> “as casas”, “o Pedro” –> “os Pedros”, mesmo no caso excepcional de “o lápis” –> “os lápis” …

Mas como no alemão isso é muito mais complexo, não raro falantes do Hunsrückisch só conhecem a forma singular ou a forma plural de certas palavras, precisando buscar ajuda de pessoas mais fluentes para saber qual é a forma correta.

Um exmplo disso, muitos falantes do dialeto, especialmente crianças ou jovens, só conhecem a forma plural “die Körner” [pronúncia: /kéna/, onde o “r” é mudo, sendo que o “er” no final de uma palavra sempre soa como um “a”], desconhecendo o singular “der Korn” [pron.: /kón/].

Dankschön für das Lese, unn ich wünsche Eich all viel Spass beim Deitsch lerne, jo gell?!

Nachthimmel Petunje

Nachthimmel Petunje

Die Nachthimmel Petunje iss en Petunjesort, wo zu der Hängpetunje Varietät gehöert, unn damit tut es sich von normale Stehnpetunje deitlich unnerscheide.

Wie die meahrschte Petunje, tun Nachthimmel Petunje liewer im Sommerzeit gern blühe, unn dodrum brauche die also viel volle Sonnlicht um gesund se wachse unn dann ooch schön blühe.

Nächst/Fast all die Petunje, ei wo ma’ dorroom sieht, die sind jo echentlich Goordepetunje orrer Hybriggepetunje (neie gekreitze Sorte).

Petunje honn en dicht botanische Verwandschaft mit annre Südamerika stammende Geplänz, wie zum Beispiel mit dem ooch weltweit bekannte Tuakstock (i.e. Tabakstock), mit der Kartoffel, der Tomat, unn mit der wenicher bekannter Fisalis, wissenschaftlich (in Latein) “Physalis peruviana”, uff Bräsiljoonisch “fisális”, “tomate-de-capucho”, orrer “camapu”, genännt. Also, koorz gesooht, alle Sorte von Petunijie stamme uahrspringlich aus Südamerika.

Es gebt wilde Petunje in Südamerika, wo norre in ganz verschiedne Reschione von der Andes-Berriche/Cordilheira dos Andes zu finne sinn. Annre primitive Sorte kann mer dann nuar in bestimmte Plätzer von dem Bundesstoot Rio Grande do Sul finne, orrer von dem Bundestoot Santa Catarina, orrer ‘schlisslich ganz uwehin im Bundesland Minas Gerais, in Zentral-Bräsilje, finne.

Petunje, in alle ihre wunnerschöne vielfältiche gloriöse Farwe unn Grösse, sinn Heiztooch, unn das ohne Zweiwel, ene von der wichtichste Ornamental-Pläntzjer weltweit.