Das Riograndenser Hunsrückische unn nei Terminoloschie …

Dohie möcht ich die Oportunität benutze für mit eich etwas diskutiere, unn nämlich NEIE WÖRTER in unser Dialekt:

Denk moh norre, meine liewe Leit, das iss jo unvermeidlich dass do nei Terminoloschie in unser Sproch renzus komme tut, das iss doch schon immer so gewess (zum Beispiel/por exemplo, aus dem Bräsiljoonische, unser Nationalsproch: a mandioca = die Maniok (urspringlich en Tupi-Sproch Lehnwort, ijo gell?!), o facão = der Fakong (mea honn das Wort Messer awer der Fakong is jo en ganz präzis unn spezifische Modell von Messer, ens wo weit unn breit in unser grosse Land bekannt unn oft benutz geb iss), a praça = die Prass (für denne von eich Leser unn Leserinne, wo keh Bräsiljoonisch versteht, die Prass iss jo uff Hochdeitsch/Hochd.: der Stadtplatz, der Hauptplatz), unn so weider / u.s.w. Unn so sinn ooch Wörter unner uns, ei ganz ‘organisch’, wie ma heitztooch allgebot sääht, uffgespross – zum Beispiel/z.B.: das Wasserhinkel = a saracura (Hochd.: die Rallen, nämlich en Vochel von der Rallen-Familje), die Puffmilje (Hochd.: das Popcorn) = a pipoca, unn so gebts ooch noch viele annre solche Wörter, das werklich en spezifische Klass von Wörter in unser Riograndenser Hunsrückische Terminoloschie.

Das gesooht, dozu sollt ma jo ooch erwähne, ei dass, wie gewusst, net all Mensche in unser Reschion, wo deitsch Voarfoohre/Antepassados honn, stamme aus dem Hunsrück. Das hesst dann, dass der hunsrückische Dialekt sich doorrich gesetzt hot als ‘Lingua Franca’ / Língua Comum unner der deitschsprechende Inwannrer/Immigrante unn dann ooch unner der Generatione donoh, deitschsprechende Riograndenser … bis heitztooch noch, do kamma in der Neikolonie, dorrich der Nordwest von Rio Grande do Sul rese unn es bestetiche, dass do viele Mensche gebt, dass viele Familje wo dort lewe, wo unser riograndenser Variant von dem Hunsrückische* als wie seine/ehre Moddersproch honn, sinn Leit mit en Familjenoome ursprünglich aus Frans/Frankreich, aus Italje, aus Poland/Polônia, u.s.w. / et cetera, das hesst, net aus dem deitschsprochiche Länner.
Unn so iss es ooch heitztooch, spezial jetzt mit der unbeschreiblich grosse Technoloschie Revolution, wo ma doorrich lewe … iss das ganz natural unn sogooh UNVERMEIDLICH – wie ich schon ganz uwe, om Onfang von dem Fratzbuch-Post dohie, geschrieb honn – das neie Wörter renzus, in unser deitsch Sproch komme.

Viele von eich kennt die Marke, der Internetzprodukt Skype, naja genau wie ma ‘s uff Englisch macht, mach ich ooch im Riograndenser Platt, ei wie ich mit mein Mama üwwich ‘m Skype oft mooie unn verzähle tun, do iss en Verb/Zeitwort ganz natierlich unner uns uffgespross, unn nämlich: “skeipiere”. Unn wenn mea zwooi von/üwwich/mit WhatsApp rede, dann benutz ich en neie Verbchje: “whatsappiere” – biss jetzt hot die Mama “whatsappiere” noch net benutzt, awer die versteht ‘s unn reaschiert flink do druff …

Dann gebt Terminoloschie wo uns von ‘ganz uwe’ komme tut, wie z.B. das Wort Medien, wo für viel Dings dient, wolle ma soohn, für Television/TV, Radio-Statione, Internetz-Blogs, Internetz-Portale, Zeitunge, Zeitschrifte, einschlisslich, Instagram, Whatsapp, Facebook (wo ich mannichmoh spielerich Fratzbuch nenne), u.s.w., naja uff Hochdeitsch hesst ‘s “die Medien” (Achtung/Atenção: Mit dem Wort, ei do gebts keh Singular/Enzoohl, es weerd immer im Plural/Mehzoohl benutz), uff Bräsiljoonisch nennt ma das “a mídia”, uff Portogääsisch “os média” (in Portugal, Mosambik unn Angola, in Afrika), unn dann uff Englisch hesst es “the media” (unn weert ungefäahr so ausgesproch: ‘thã_mídhia’). Naja, wie soll ma Hochd.: “die Medien” in unser Riograndenser Hunsrückische soohn/schreiwe? Ei ich mache das norre so: “die Medie”.

*In Deitschland weerd das oft “Hunsrücker Platt” genennt, hier soll ma ooch wisse, ei dass die Bezeichnung/Designation “Platt” = Dialekt — unn Dialekt tut ma dort drüwwe ganz, ganz oft “Mundart” nenne [a boca = der Mund + die Art = o jeito de, o modo de, a maneira de, etc., koohtz gesooht, Mundart. Naja, tut ma das Wort “Mundart” in ‘s Riograndenser Kolonie-Deitsch ren bringe, tut es sich ungefäahrlich so höre losse: ‘Mundooht’, das könnt ma ooch so schreiwe ‘Mundoort’ – awer der “r” do tut ma net höre. Natierlich, mit bräsiljoonische Synonyme, ei Mundart steht für: dialeto, vernáculo, falar dialetal, linguagem coloquial (Sieh ooch / Veja também: Hochdeitsch: Um+gangs+sprachlich = Umgangssprachlich = Dialekt: Umgangssprochlich).

-Paul Beppler / Facebook “Riograndenser Hunsrückisch” Dialekt-Gemeinde Gründer unn Administrator

Gesechnete Palme geche Storrem, Donner unn Blitz

WIE ES FRÜHER WOAH …
WIE ISS DAS NOCH HEITZTOOCH?

Genau die Palme, wie in hiedie Bilder – uff Bräsiljoonisch kamma se ‘palma de ramos’* nenne unn uff Latin hesse se ‘Cyca revoluta’*:

Screen Shot 2015-11-14 at 1.35.29 PM

Screen Shot 2015-11-14 at 1.34.47 PM

die honn die Leit jährlich in die Kerrich oom Palmsonndach mit getrooh unn wie ‘s in der katholische Tradition iss, die sinn dann gesechnet geb.

Das harre die Leit dann immer Derheem – oft im Wohnzimmer, in der Stub, orra in der Eltre ehre/seine Zimmer hot so en Sträissche hinnich en Fuchlatt, en Kreiz orra en heilich ingeroohmte Bild an der Wand stecke geblieb.

Naja, unn wenn ‘s do emoh, öfterschs ganz spät in der Nacht, en oorich schweah Storrem doorrich komm iss, mit starrek Wind unn Rehn, wenn ‘s links unn rechts geblitzt hot unn die Donner uwe der Himmel next wie verblatzt honn … do hot die Mama en Näschtche davon abgebroch unn es gebrennt – das woah dann gemacht geb, speziool für enem sein Haus unn Familje schütze, weil das Woore doch gesechnete Palme, gell?!

*Awer instatts die Ramos-Palme / Cyca revoluta, hatt ma oft ooch Sträisscher von en Plantz aus dem Blumegoorde oom Palmsonndach in die Kerrich für se sechne mitgetroh, en Planz wo ich heit gloowe, wo ich noh so viele Johre denke es könnt en oort von ‘Buxus sempervirens’ (wie ‘s uff Latin hesse tut), gewes sin. Dohie honn ich en Bild von en Buxus für eich grood jetzt sellebst gemacht:

Screen Shot 2015-11-14 at 1.43.27 PM

Wolle ma siehn, vielleicht später tunn ich dann en Bisschje meh hieren, in dem Text do driwwer schreiwe …

Paul Beppler, Admin.
Facebook: “Riograndenser Hunsrückisch” (Dialekt-Gemeinde)
Komm uns besuche, visite-nos e curta nossa página!

Bohnenthal

Hoje vi uma foto de Jorge Luís Stocker Jr. que ele mesmo postou no Facebook:
Picada Feijão – Ivoti (RS) / Jorge Luís Stocker Jr.
Veja a foto neste link:

Picada Feijão – Ivoti (RS)Jorge Luís Stocker Jr./Nov 2015

Posted by Jorge Luís Stocker Jr. on Thursday, November 12, 2015

Inspirado nessa foto do Jorge Luís Stocker Jr. produzi este post …

[Lang honn ich gewusst, dass das Platz (wie so viele annre in Südbräsilje, un nämlich schon seit Pionierzeite) en deitsche Noome hatt. Naja, do sinn ich noh gang für en Quell/Referenz se finne – unn dohie honn ich ‘s für eich:]

Bom, para começar gostaria de citar o blog de Silvane Horst Karling:

“O nome de Picada Feijão, denominada antes da Segunda Guerra Mundial de “Bohnenthal” tem a sua origem no nome da família Bohnenberger. Esta família era uma das pioneiras da localidade. A palavra “Bohnen” significa feijão e “Thal” vale na língua alemã.”

domingo, 7 de abril de 2013
MUSEU VIRTUAL DA LOCALIDADE DE PICADA FEIJÃO
RESGATE DO PATRIMÔNIO HISTÓRICO

História da colonização e origem do nome
A localidade de Picada Feijão foi colonizada entre 1835 a 1845. Além do imigrante Abraham Bohnenberger, que exercia a função de sapateiro e alfaiate, fixaram-se outras famílias: Fröhlich, Jung, Kehl, Senger e outras mais.
A localidade de Picada Feijão pertence ao município de Ivoti. O nome de Picada Feijão, denominada antes da Segunda Guerra Mundial de “Bohnenthal” tem a sua origem no nome da família Bohnenberger. Esta família era uma das pioneiras da localidade. A palavra “Bohnen” significa feijão e “Thal” vale na língua alemã. O nome de Picada Feijão não está ligado à produção de feijão e, sim a uma das famílias pioneiras.
[…]
http://silvanehorstkarling.blogspot.com/

Portanto aqui eu gostaria de contribuir no que toca diretamente o nosso idioma regional:

Eis os nomes das peças e implementos agrícolas (+ terminologia adicioanal relacionada e alguns comentários esclarecedores) que aparecem no artigo acima de Silvane Horst Karling em tradução no dialeto alemão Riograndenser Hunsrückisch:

o feijão, no plural: os feijões = die Bohn, im Plural: die Bohne
o vale = das Tal (antigamente grafado: das Thal)
a gamela = die Gamell (dependendo do tipo e propósito existe o termo: der Kump, mas no caso já é mais como um cocho do que uma gamela, pensando bem)
a escola = die Schul
o moinho = die Mill
a capela = die Kerrich (é possível que em algumas regiões se use/usava: die Kapell – preciso confirmar)
a torre = der Turrem
a cruz = das Kreiz (das Kreiz também é um termo mui difundido em dialetos do sul da Alemanha e em países vizinhos de fala alemã e consequentemente no nosso dialeto alemão-gaúcho para: as costas – como na expressão: estou com dor nas costas – que em gauchês, no português do RS, se diz também: estou com dor nas cadeiras. Kreiz no alemão-padrão é Kreuz, pronunciado: ‘cr-ói-tz’)
as nuvens = die Wollke
o céu = der Himmel
o cemitério = der Friedhof
a lápide = der Groobstein = der Groobsten (geralmente “a pedra” = “der Sten” [como em “der Schleifsten” = a roda de pedra para afiar facar] mas praticamente todo mundo que fala o dialeto Sten é bem Platt ou forma dialetal para Stein)
a casa = das Haus
a plantadeira / manual = die Planzmaschin
a serra = die Seeh
a prensa de torresmo = die Press (die Griewepress / die Schmalzpress ??)
o torresmo = die Griewe
a banha (de porco) = das Schmalz
o banco (de madeira) = die Bank (die Holzbank)
o fumigador = [não me lembro mais, estou esperando resposta de meus contatos para ver se alguém se recorda; uma dica que gostaria de passar adiante: quando não lembro de um certo termo, consulto dicionários de alemão (alemão-padrão e dialetal, especialmente do Palatinado e do Hesse) e muitas vezes isso serve de “memory trigger” e a palavra “acorda” me volta outra vez à consciência]. Acabei de receber resposta via WhatsApp de minha maior contribuidora, minha mãe: o fumigador = die Blosmaschin
a carroça = der Woohn
a roda = das Rood
o boi = der Ochs / der Ox; no plural / im Mearzoohl, im Plurool, im Plural: die Ochse / die Oxe
um animal domesticado, manso = zoohm
o arado = der Pluch
o agricultor = der Kolonist (em tempos mais recentes: der Agrikultoar)
a trilhadeira = die Dreschmaschin (depois desse modelo pequeno entrou aquela bem maior, montada no seria uma carroça – em termos de tamanho, tinha as mesmas quatro rodas, era puxada por um par de bois. Quando entraram os implementos agrícolas modernos, o maquinário ultra-eficiente, udo isso acabou relegado aos galpões – o galpão = der Schopp [no alemão-padrão: der Schupppen; incidentalmente, não confundir com: die Schuppe = a caspa do couro beleludo, mas die Schupp também tem outros significados, como: a escama de peixe])

-Paul Beppler / Criador e administrador do comunidade no Facebook de dialeto alemão: “Riograndenser Hunsrückisch” – Visite e curta a página!