Wohear stammt das Wort Kalifornje?

Uarsprung unn Bedeitung vom Wort “Califórnia”, wie ma’ es im Süd vom Land Bräsilje schon längst kennt.

Host du dich schon mol drüwer üwerleht, was die echte Bedeitung von “Califórnia” iss, wolle ma’ soohn, ei wie es benutzt weerd im Noome von dem bekannte jäahrliche riograndenser “Califórnia da Canção Nativa” Festival? Ich kann es bescheid kloor losse, das iss keh nordamerikoonisches importierter Modismus. Naja, das alles gesooht, mache ma’ dann hier weiter …

1. Wohear dann kommt das Wort? Das, wo ich in unser Platt wie “Kalifornje” buchstabiere; wo im Kastilhoonisch unn im Englische “California”, ei in dem Fall ohne der schriftliche Akzent; unn dann im Bräsiljoonisch “Califórnia”, hier mit dem Akkut-Akzent?

Das Wort “California” (genau so schriftlich buchstabiert) kommt esrst ganz zurück im Joahr 1510 in enem kastilhoonische Ritter-Roman, so wie en „conto literário”, voar, ei unner dem Titel: “Las Sergas de Esplandián”. Dort woor Kalifornje en reich Insel mit en Könichin, wo “Calafia” gehesst hot. Die Könichin woor üwerstarrek unn hatt mit kriechrinne Froohleit gelebt. Der Name “Calafia” kommt seahr wahrscheinlich aus dem arabische Wort “kalifa” (uff Deitsch: Kalif), wo en muslimischer Herrscher bedeidt.

2. Spanjer nenne en Platz in Amerika “California”

Alswie spanische Welt-Exploratore um 1530 das earst mol bei der Reschion, wo heitztooch “Baja California” genännt iss, oonkomm sinn, im Land, wo heitztooch Mexiko genännt iss, honn die gegloobt, sie härre die mytische Insel echt gefunn. So hot das Land dort der Name “California” krieht. Später woor ooch das Gebiet, wo heitztooch der US-Bundesstoot Kalifornje iss, in Vereinichte Stoote von Amerika, ebfalls der seleiche Noome krieht.

3. Was bedeidt “Califórnia” in Südbräsilje?

Im süd von Bräsilje, voar allem im Bundesland Rio Grande do Sul, benutzte die Leit das Wort “Califórnia” schon lang bevoar dem heitztooch bekannte traditionoolle gausche Musikfestival. Es hot do zwooi verschiedne Bedeitunge:

• “Califórnia” = en Ferde-Renn, en Karrere, mit mehrre Reiter, wo do mitmache tun (das weerd schon zeit früh im 20. Joahrhunnert so mit dem Sinn benutzt).

• “Califórnia” = en riskante Aktion, wie die historische Kämffe von Chico Pedro in der domols Provinz von Sakt Petrus von Rio Grand do Sul, um 1850.

Dozu honn viele Leit ooch das Wort so benutzt: “Ahhh das iss jo en Kalifornje!”, gemmeent damit iss, ei das en Stück Land speziool gedeihe tut, wenns fruchtboor iss, weiter hin, im Sinn en Land voll mit unn Reiche unn Glück.

4. Das Musikfestival: “Califórnia da Canção Nativa” (freilich üwersetzt: Kalifornje von der riograndenser Gausch-Musik).

Im Joahrgang 1971 woar in der Stadt Uruguaiana en Musik-Festival gegründt, wo der alte Name “Califórnia” wieder benutzt unn in weitre Gebrauch gesetzt hot. Der neie Festival, die “Califórnia da Canção Nativa” woor dann konzebiert wie schöne Wettkamff mit Lieder, Mut, Kunst un Tradition.

5. Schlusswort / Resumiert:

Das Wort Kalifornje iss uarspringlich möchlist von arabische Hearkunneft, es tut earst uff enem Buch voarkomme, dann iss das Wort rüwerzus noh Amerika von der Kastilhooner hingetrooh … unn iss es dann ooch ewe im Süd von Bräsilje oonkomm; unn mit Zeit verwännert es sich zu enem spezifische Ausdruck für Wett, Mut unn Erfollich, ei im Mitte von der Natuar, uff der Kampagne, unn so iss es später dann ooch ren in der typische traditionsvolle gausch Musik ‘komm.

Origem e significado do termo “Califórnia” no sul do Brasil

1. De onde vem o nome “Califórnia”?

A palavra Califórnia surgiu pela primeira vez num romance espanhol de cavalaria (“Las Sergas de Esplandián”, 1510), onde era o nome de uma ilha imaginária governada por uma rainha chamada “Calafia”. O nome está ligado à palavra árabe “califa” (khalīfa), que significa líder ou sucessor — título usado por governantes muçulmanos.

2. Espanhóis deram o nome “Califórnia” a terras nas Américas

Quando exploradores espanhóis chegaram à península da atual Baja California, no atual México, por volta de 1530, pensaram ter encontrado a tal ilha lendária e a batizaram de Califórnia. Com o tempo, o nome foi estendido à região que hoje é o estado da Califórnia nos Estados Unidos da América.

3. E o uso no sul do Brasil?

No Rio Grande do Sul, o termo “califórnia” (com acento agudo na língua portuguesa moderna) já era usado no campo muito antes do famoso festival de música tradicional centrada na vida campeira sul-rio-grandense. Ele tinha pelo menos dois significados:

• Corrida de cavalos com vários competidores (já documentado no início do século XX).

• Incursões ousadas, como as notórias de Chico Pedro na Cisplatina, por volta de 1850.

Além disso, muita gente usava a designação califórnia para se referir a terras férteis, onde tudo dava e tudo dava certo também — uma espécie de sinônimo de sorte ou riqueza e abundância.

4. O festival “Califórnia da Canção Gaúcha”

Em 1971, na cidade de Uruguaiana, foi criado o festival com esse nome. A ideia era justamente resgatar o significado antigo da palavra, agora no plano cultural dominante no estado. Era uma competição artística que celebrava coragem, beleza e tradição no contexto da cultura sul-rio-grandense, mais especificamente abrangendo a identidade gaúcha.

5. Conclusão

O termo “Califórnia” viajou da língua árabe à ficção literária da Velha Castelha ao campo gaúcho sul-rio-grandense, e ganhou vida nova como um estimado símbolo cultural próprio. No sul do Brasil, virou sinônimo de coragem, abundância e identidade regional, destacando-se especialmente a partir da música gaúcha.

Das Robertche hoch im Himmel

Wen der Stoorrem enem mit sich weit wech nimmt …

Im Gedicht Der fliegende Robert passiert genau das, wo ma’ früher die Kinner schon immer gewoornt hot:
Geh bei Stoorrem net raus aus dem Haus!
Awer nee, der klene Robert höert goornet, unn nemmt jo sein Scheerrem unn oh weh oh weh oh weh, fliehe tut ear dann enfach davon weit wech …
Hier hommer en echt Klassiker Poem in ganz enfach poetische Reime gesetzt, wo etliche bei uns vielleich noch gekennt honn.

undefined

Quando o vento te leva a gente consigo pra bem longe …

No poema sobre o Roberto voador (seu o título original em alemão: Der fliegende Robert), acontece exatamente aquilo que antigamente sempre se dizia pras crianças:
Não saia de casa quando estiver ventando forte!
Mas ó não senhor, o pequeno Roberto não obedece, agarra seu guarda-chuva, abre a porta e entra bem no meio da tormenta – e ai ai ai, vai-se embora voando pra bem longe.
É mesmo um poeminha clássico, escrito em rima simples, que algumas pessoas por aqui talvez talvez tenham conhecido.

Der fliegende Robert
Wenn der Regen niederbraust,
wenn der Sturm das Feld durchsaust,
bleiben Mädchen oder Buben
hübsch daheim in ihren Stuben.
Robert aber dachte: Nein!
Das muß draußen herrlich sein!
Und im Felde patschet er
mit dem Regenschirm umher.
Hui, wie pfeift der Sturm und keucht,
daß der Baum sich niederbeugt!
Seht! den Schirm erfaßt der Wind,
und der Robert fliegt geschwind
durch die Luft so hoch, so weit.
Niemand hört ihn, wenn er schreit.
An die Wolken stößt er schon,
und der Hut fliegt auch davon.
Schirm und Robert fliegen dort
durch die Wolken
Und der Hut fliegt weit voran,
stößt zuletzt am Himmel an.
Wo der Wind sie hingetragen,
ja, das weiß kein Mensch zu sagen.</b?

Heinrich Hoffmann (1809-1894)

Quell / Fonte: Von Heinrich Hoffmann – Heinrich Hoffmann: Der Struwwelpeter; Frankfurt am Main : Literarische Anstalt Rütten & Loening, 1917 (400. Auflage); Exemplar der Universitätsbibliotek Braunschweig Signatur: 2007-0968, Gemeinfrei, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=466232

Dein ChatGPT iss grood viel klücher ‘geb

Heit hot sich still unn hehlich etwas grosses geännert: All ChatGPT-Plus-Nutzer spreche jetz automatisch mit dem neuer GPT-5 statt mit GPT-4o.

Du musst nichts tun —es ist jetz enfach do.

Wie das Internetz in Aufrechung iss, iss dein Chat nuar schneller, genauer unn flüssicher geb.

——————————————-

Hoje mudou algo grandioso de forma silenciosa: todos os usuários do ChatGPT Plus agora conversam automaticamente com o novo GPT-5 em vez do GPT-4o.

Você não precisa fazer nada — ele já está aí.

Enquanto a internet está em altas festas, o seu chat ficou apenas mais rápido, mais preciso e mais fluido.

Na Antiguidade, equações eram escritas por extenso, sem símbolos

Ganz früher in der Antik worre mathematische Gleichunge ausgeschrieb – ganz ohne Symbole

Ich woor nächst vom Stuhl runnergefall, wie Derek Muller vom Online-Kanal Veritasium im Video newebei erwähnt hot, dass mathematische Gleichunge in der Antik in Worte unn Bilder uffgeschrieb worre.

In sein berühmte Summa de Arithmetica von 1494 beschreibt der Italiener Luca Pacioli Gleichunge noch ganz ohne Symbole… statt dem horr’er ‘s in vollstänniche Sätze ausgeschrieb. Ei en typisches Beispiel laudt so:

“Uno quadrato et cinque cose equale a sei.”

Das hesst: En Quadrat unn fünnef Dinge sinn gleich sechs. Mit “cosa” (Ding) mente ma’ do die Unbekannte (“x”), unn “quadrato” war ihr Quadrat (“x²”).

Formle wie x² + 5x = 6 hot ‘s noch net ‘geb. Also Gleichunge worre alswie ausformulierte Rechenuffgabe notiert.

Natearlich sollte ich das längst gewusst honn. Es iss jo echentlich logisch. Unn doch hatt die Info sicherlich schon mol koorz bei mear oongekloppt, nuar um dann geräischlos wieder doorrich das annre Oahr rauszuschwebe.

Awer hiedasmol, doorrich die ene Erklärung, iss se mear weerklich oon’komm. Unn plötzlich honn ich ’s voar mear: Voar der Alschebra, voar der Symbole, voar der Schulbücher mit ihre Formle, do woor das Denke in Bilder. Do woor das Zähle mit Geschichte, das Rechne mit Erzählunge.

So viel Wisse, das mear heitztooch in starre Zeiche verpacke, hot emol echt gelebt … awer in Sproch, in Form, in Voarstellungskraft.

Der Moment woor für mich meh alswie en mathematische Randnotiz. Es woor jo en Blick zurück uff das, was Lerne wirklich kann sin. Unn vielleicht en klen Oonstoss, der Geschicht vom Wisse meh Platz gewe, ijo gell?!


Na Antiguidade, equações eram escritas por extenso, sem o uso símbolos como se faz hoje em dia

Quase caí da cadeira quando o Derek Muller, do canal inline Veritasium, mencionou em vídeo que, na Antiguidade (ou melhor, isso bem nos primórdios) as equações eram de fsto escritas em palavras e imagens/figuras, usavam-se objetos físicos, concretos, reais.

Na célebre Summa de Arithmetica de 1494, o italiano Luca Pacioli descreve equações usando palavras completas, nada de “x” ou “=”. Um exemplo clássico seria algo como:

“Uno quadrato et cinque cose equale a sei.”

Ou seja: um quadrado e cinco coisas são iguais a seis. Nessa linguagem, “cosa” (coisa) era o que hoje chamamos de incógnita (“x”), e “quadrato” era o quadrado dela (“x²”).

Fórmulas como x² + 5x = 6 ainda não existiam … tudo era escrito como se fosse um problema contado, em forma de frase.

Claro que eu deveria saber disso. Mas, como tanta coisa na vida, essa informação com certeza atravessou na minha cabeça anos atrás, só que daí ela obviamente nunca colou de fato na minha cuca.

Dessa vez, com aquela descrição explicativa, a coisa me bateu em cheio, me tocou mesmo. E me fez ver tudo de outro jeito: antes da álgebra, antes dos símbolos e fórmulas escolares, existia o pensar em imagens, o calcular por meio de histórias.

Grande parte do que hoje aprendemos como matemática fundamental “dura” já foi algo vivo, tendo aparecido primeiro a partir de objetos e de linguagem descritiva, de imaginação sistematizada, de construção do sentido.

Esse detalhe me fez lembrar que o conhecimento humano não começou com equações prontas. Mas sim, começou com a busca por entendimento. E talvez valha a pena a gente se manter consciente disso.


Video mencionado: Veritasium no TikTok | Parte 1: How to solve a quadratic equation

Playlist: Imaginary Numbers

#IchSprecheDeitsch #RiograndenserHunsrückisch #HistóriaDoConhecimento #Veritasium #TikTokDidSomething

Genau wo leht der Rand von der Welt? Onde é que fica a beira do mundo?

Wie verschiedene Kulturen mit Armut, Leid und Ausgrenzung umgehen – in einfachen Worten erzählt
Como diferentes culturas lidam com a pobreza, o sofrimento e a exclusão – em linguagem simples e acessível


Ein Blick in verschiedene Ecken der Welt
Um olhar para diferentes cantos do mundo

Fast überall auf der Welt gibt es Menschen, die am Rand leben. Menschen ohne Wohnung, ohne Geld, ohne Hilfe. Viele kämpfen mit Krankheit, Sucht oder sind einfach vergessen worden.
Em quase todo o mundo, há pessoas vivendo à margem. Sem casa, sem dinheiro, sem apoio. Muitas enfrentam doenças, vícios ou simplesmente foram esquecidas.

Stell dir vor:
Imagine só:

  • Heute bist du in San Francisco. Menschen schlafen in Zelten, leben auf der Straße, oft ohne medizinische Hilfe.
    Hoje você está em San Francisco. Pessoas dormem em barracas, vivem nas ruas, muitas vezes sem acesso à saúde.
  • Letzte Woche warst du in einem muslimischen Viertel in Bengaluru, Indien. Dort geben viele Menschen Almosen – das ist Teil ihres Glaubens (Zakat).
    Semana passada você esteve em um bairro muçulmano de Bengaluru, na Índia. Lá, muitas pessoas dão esmolas – isso faz parte da fé delas (Zakat).
  • Vor einem Monat warst du in São Paulo, Brasilien. Drogen, Armut, Angst – und viele Menschen, die einfach durchfallen.
    Um mês atrás você esteve em São Paulo, Brasil. Drogas, pobreza, medo – e muita gente esquecida pelo sistema.
  • Zwei Monate zuvor warst du in einem Zug in Buenos Aires. Kinder betteln, Alte sind allein, viele sind unsichtbar.
    Dois meses antes, você estava num trem em Buenos Aires. Crianças pedem, idosos estão sozinhos, muitos se tornam invisíveis.

Und das Gleiche passiert in China, Russland, Mosambik, Peru – Leid kennt keine Grenzen.
E o mesmo acontece na China, Rússia, Moçambique, Peru – o sofrimento não conhece fronteiras.


Welche Rolle spielt Religion?
Qual é o papel da religião?

Religion und Weltanschauung prägen oft, wie mit Armut umgegangen wird.
Religiões e filosofias influenciam bastante como a pobreza é tratada.

  • Im Islam ist Zakat – das Geben an Bedürftige – Pflicht.
    No Islã, o Zakat – dar aos necessitados – é um dever religioso.
  • Im Christentum steht Nächstenliebe im Zentrum: „Liebe deinen Nächsten wie dich selbst.“
    No Cristianismo, o amor ao próximo é central: “Ame o próximo como a si mesmo.”
  • Im Hinduismus und Buddhismus glaubt man manchmal, Armut sei karmisch – aber Großzügigkeit bleibt wichtig.
    No Hinduísmo e no Budismo, a pobreza às vezes é vista como parte do carma – mas a generosidade continua sendo um valor.
  • In säkularen Gesellschaften (z. B. China) soll oft der Staat helfen – doch das funktioniert nicht immer.
    Em sociedades seculares (como a China), espera-se que o Estado ajude – mas nem sempre isso acontece.
Madonna mit Kind bei der Milchsuppe, Gerard David (um 1510), Museum der Schönen Künste Antwerpen.
Madona e o Menino com sopa de leite, Gerard David (c. 1510), Museu de Belas Artes de Antuérpia.
Quelle / Fonte: Google Art Project – Wikimedia Commons (gemeinfrei / domínio público)

Muss das so sein?
A pobreza é inevitável?

Nein. In der Geschichte gab es Gemeinschaften ohne extreme Armut.
Não. A história mostra que já existiram comunidades sem pobreza extrema.

Kleine Dörfer, Klöster, indigene Gruppen – sie teilten, halfen, lebten gemeinsam.
Aldeias pequenas, mosteiros, povos indígenas – onde havia partilha, ajuda, vida em comum.

Armut ist dort nicht Strafe oder Schuld, sondern eine Herausforderung für alle.
A pobreza não era castigo nem culpa individual – mas uma questão coletiva.

Heute aber scheint Armut in vielen Städten „mit eingebaut“ zu sein.
Mas hoje, em muitas cidades, a pobreza parece estar “dentro do sistema”.

Müssen ein paar arm bleiben, damit andere reich leben können?
Será que alguns precisam ser pobres para que outros possam ser ricos?


Was lernen wir daraus?
O que podemos aprender com tudo isso?

  • Leid ist überall ähnlich – egal ob Nord oder Süd.
    O sofrimento é parecido em todo lugar – no Norte ou no Sul.
  • Aber die Reaktionen darauf sind kulturell verschieden.
    Mas a forma como se responde a isso varia culturalmente.
  • Religionen, Staaten und Ideologien helfen oder versagen – je nach Kontext.
    Religiões, governos e ideias filosóficas ajudam ou falham – dependendo do contexto.
  • Wichtig ist: Armut ist gemacht. Sie ist nicht Natur, sondern Struktur.
    O mais importante: a pobreza é construída. Ela não é “natural” – é parte do sistema.

Und jetzt?
E agora?

Vielleicht warst du schon mal am Rand. Vielleicht bist du es gerade.
Talvez você já tenha estado à margem. Talvez ainda esteja.

Dieser Text will nicht urteilen, sondern zum Nachdenken einladen.
Este texto não quer julgar, mas sim provocar reflexão.

Wenn du etwas sagen willst – hinterlasse einen Kommentar oder teile diesen Beitrag.
Se quiser compartilhar algo – deixe um comentário ou compartilhe este texto.

Denn wo man neu hinschaut, kann man auch neu handeln.
Porque onde se olha diferente, se age diferente.

Was bleibt iss die Mottersproch

En verstecktes Erwe: Deitschbräsiljoonische Kultuar im Süd von Bräsilje

Im Süd von Bräsilje – in Bundesstoote wie Rio Grande do Sul unn Santa Catarina – sieht ma’ viele “typische” Feste, Musikantegruppe unn Häiser im “deitsche Stil”. Tourismusbüros soohn: “En Stück Deutschland in Bräsilje“, orrer “Die deitschste Stadt im Land”. Awer was bedeidt das weerklich?

Am 25. Juli feire viele Städte die Festa do Colono e Motorista (Hochdeitsch: Fest des Bauern und [Lastwagen]Fahrers). Der Noome klingt neutral. Awer genau om 25. Juli 1824 sinn jo die erste deitsch Sprochicher Inwannrer in São Leopoldo (RS) oon’komm. Zufall? Nein! Die Verbinnung zu der deitsche Geschicht iss kloor – awer gut versteckt.

Während, ei in der Zeit von der Diktatuar unner Getúlio Vargas (1937–1945) woor Deitsch in Schule verbot. Zeitunge unn Kultuarvereine worre geschloss. Um se üwerlewe, versteckte sich die Kultuar hinner “allgemeine” Noome: Musik iss dann “Bandinha” ‘geb, das Fest woor “típica” orrer “colonial” genännt ‘geb.

Heit sieht ma’ en “Comeback” von der deitsche Kultuar – awer oft nuar für Touriste. Musik, Bier, Kleidung, Bilder – awer keh Sproch, ken echt Geschicht. En echtes Erwe braucht meahr: Sproch, Schulbildung, lokal Identität.

Die reschionoole Variante wie das Riograndenser Hunsrückisch orrer Pomeroonisch sinn net “verkeahrt” orrer “falsch”. Sie sinn authentisch bräsiljoonisch-deitsch. Sie könnte jo Brücke zu der Standardsproch (Hochdeutsch) orrer sogoor zum Englische riewer schloohn.

Nuar mit Sproch weerd die Kultuar wieder lewendich – net nuar en Kostüm für das Oktoberfest.


Um legado disfarçado: a cultura brasileira de raíz germânica do sul do Brasil

No sul do Brasil – em estados como Rio Grande do Sul e Santa Catarina – é comum ver festas “típicas”, casas no “estilo alemão” e bandas que tocam polcas e schottisch. As campanhas turísticas chamam de “um pedaço da Alemanha no Brasil”, ou “a cidade mais alemã do país”. Mas o que isso realmente quer dizer?

No dia 25 de julho, muitas cidades comemoram a Festa do Colono e Motorista [camioneiro]. O nome é neutro, mas a data é simbólica: foi nesse dia, em 1824, que chegaram os primeiros imigrantes alemães ao Brasil, em São Leopoldo (RS). Coincidência? Não! É um vínculo com a memória germânica, mas de forma discreta.

Durante o Estado Novo de Getúlio Vargas (1937–1945), a cultura brasileira de base germânica, alemã, foi duramente reprimida: o idioma foi proibido nas escolas, jornais em alemão foram fechados, associações dissolvidas, livros recolhidos e queimados em público. Para sobreviver, a cultura se escondeu atrás de nomes genéricos: a música alemã virou música de “bandinha”, a festa alemã ficou genericamente “colonial”.

Hoje, vemos um retorno da cultura alemã – mas muito voltado ao turismo. Arquitetura, cerveja, roupas típicas. Mas quase nada da língua raíz, pouca história real dos tempos pioneiros. É um folclore pasteurizado, que serve mais ao mercado do que à memória coletiva.

O verdadeiro resgate exige mais: valorização das variantes regionais do alemão brasileiro, como o hunsriqueano e o pomerano. Essas línguas não são “erradas”. São patrimônio cultural vivo e podem abrir portas para o alemão padrão, para o inglês, para o mundo.

Sem a língua, a cultura vira cenário. Com a língua, ela ganha corpo verdadeiro e autêntico, base social sólida história e um futuro mais promissor.

Pronunciar o “H” em hunsriqueano?

Wie funktioniert das Buchstäbche “H” im Bräsiljoonisch?

“H” om Wortoonfang – stumm, awer historisch

In Wörter wie Helena, hora, honra orrer história weerd das “h” net gesproch.
Es steht dort aus etymologische Gründe, also weche der Hearkunneft aus dem alt Latin orrer Grechisch.
Beispiele: Helena, honesta, hábito, história

Gehauchtes “h” – seltmol, doch oft in Fremdwörter

Mannichmol weerd das “h” tatsächlich ausgesproch – als leichte Hauchlaut, ähnlich wie im Deitsch.
Das passiert bei Noome orrer Wörter aus annre Sproche stammend.

  • Hanoi (Hauptstadt von Vietnam)
  • hóquei (vom Französischen hockey)
  • Hilda (vom Deutschen Hilde)
  • hunsriqueano riograndense (von Riograndenser Hunsrückisch)

Ob ma’ das “h” haucht orrer net, hot oft zu tun wo in Bräsilje, ei in was für Reschion dren ma‘ wohnt.

“H” zusammer mit en anner Buchstoob – bildt en Digraph

Wenn das “h” noh c, l orrer n kommt, verännert es der Klang von dem Buchstoob dodavoar.
Das nennt ma’ en konsonantische Digraph (zwooi Buchstoowe, awer nuar en Laut).

  • ch = klingt wie „sch“ → chave, cheiro
  • lh = klingt wie „lj“ → milha, velhinha
  • nh = klingt wie „nj“ → senhora, manhã

Das “h” hot hier keh eichne Laut, awer verännert nuar der Buchstoob davoar.


Como funciona a letra “H” na língua portuguesa?

H no início da palavra – mudo, mas com valor histórico

Em palavras como Helena, hora, honra ou história, o “h” não é pronunciado.
Está presente por razões etimológicas, ou seja, por vir do latim clássico ou do grego.
Exemplos: Helena, honesta, hábito, história

H aspirado – não é frequente, mas sim possível em algumas palavras de origem estrangeira no português moderno

Em alguns casos, o “h” pode sim ser aspirado, como um leve sopro — parecido com o som do “h” em alemão.
Isso ocorre especialmente em nomes próprios ou palavras de origem estrangeira.

  • Hanoi (capital do Vietnã)
  • hóquei (do francês hockey)
  • Hilda (do alemão Hilde)
  • hunsriqueano riograndense (do alemão Riograndenser Hunsrückisch)

A pronúncia aspirada depende da região do país , às vezes do contato com outras línguas, etc.

H junto de outra consoante – forma dígrafo

Quando o “h” vem depois de c, l ou n, ele modifica o som da letra anterior.
Chamamos isso de dígrafo consonantal (dois caracteres que juntos formam um único som).

  • ch = som de “x” → chave, cheiro
  • lh = som de “lh” → milha, velhinha
  • nh = som de “nh” → senhora, manhã

O “h” não tem som próprio, mas altera a consoante que o precede.

En Groobstehn in Rom, en Herz im Schatte: Kameroodschaft, Erinnrung unn Angst

En enfacher römischer Groobstehn. En Noome: Fannius. En Hearkunneftsplatz: das Land von der Ubier, en deitsche Vollek. En Dienst: dem Kaiser Nero sein Leibwächter. Unn en klen Zeil, wo meh sääht alswie en ganz Geschichtsbuch:

„…wurde von seinem collega (Kamerad) in Rom begraben.“

Waroom genau der Satz so viel auslöse kann, sagt meh üwer uns Heitztooch wie üwich die zwooi Menscher im antike Rom.

Was iss en collega?

Im Lateinisch bedeidt collega zunächst sachlich „Kollege“, „Mitstreiter“, „Amtsgenosse“. In enem militärische Kontext: der Kamerad, mit dem ma’ tächlich die Waffe trääht, die Wach tehlt, vielleicht sogoor das Esse. Unn: derjeniche, mit dem ma’ sich blindlings uffenanner verlässt.

Awer Sproch lebt net nuar doorrich Definitione, awer ooch doorrich Konnotatione. In Groobinschrifte wie jener von dem Fannius taucht der Begriff collega oft in enem Kontext uff, wo weit üwer nüchterne Amtssproche hinauswest. Es sinn die Fälle, in dene jemand, jo aus freier Stücken, emotionaler Bindung oder tiefer Trauer, die Koste unn Mühe uff sich nimmt, enem Gefährte en würdiches Gedenk se setze. In en fremde Stadt. In enem fremd Land.

Näh, die tut störe?

Sobald Mensche onfänge se spekuliere, ob hinner solche Zeiche gelebter Näh ooch en Lieb zwischich Männer stehn könnt, geschieht etwas Merrekweerdiches:

Die Abweahr setzt ren…

“Übertreibung!”

“Anachronismus!”

“So war das doch nicht gemeint!”

Unn doch, doch, doch: Wenn dieselwe Stimme dieselwe Näh für diffamierende Zwecke insinuiere, ei dann weerd das Misstraue geche Intimität plötzlich salonfähich.

Es iss en uaraltes Spiel: Andeitunge deerfe verletze, awer net versöhne —ijo gell net?!

Was net därref sin, wenn ‘s ehrend orrer wertschätzend gemeent iss; weerd stillschweichenn akzeptiert, wenn es herabsetze orrer schade soll.

Was wäre, wenn?

Was, wenn Fannius unn sein collega meh verband alswie der Dienst on enem umstrittne Kaiser? Was, wenn do Zeertlichkeit, Vertrautheit, vielleicht Liebe woor?

Was, wenn der Kollege, en Soldat wie ear, net nuar sein Flicht gefüllt hatt, awer aus echt, tief Verbundheht gehandelt woar???

Net alswie Familjeoongehöricher, net wie Offizier, doch wie Mensch, wo in en Zeit unn Gesellschaft, wo Zugehörichkeit öfterschs keh Garantie uff Näh bedeidt, ei die Näh dennoch lebte.

Müsse ma’ das immer beweise könne? Neh!

Awer deerfe ma’ es denke? Unbedingt!

Waroom stört die Näh uns so?

Vielleicht leht es jo droon, dass echt Näh Grenze verschwimme losse tut. Zwischich Freindschaft unn Lieb. Zwische Flicht unn Gefühl. Zwische dem, was ma’ öffentlich sääht, unn dem, was ma‘ ganz hehlich hofft.

Vielleicht stört uns droon, dass zwooi Männer —unabhängich dovon, ob ihre Beziehung körperlich woor orrer net — enanner so wichtich konnt sin, dass ene der anner in en fremd Land beerdiche geloss hot, in Stehn gemeisselt, dass ihre Bund enem zum anner viel unn tief Bedeitung hatt.

Erinnrung orre Projektion?

Neh, mear wisse net, ob der collega von Fannius ihn geliebt hot.

Awer: Mesr wisse, dass die Geschicht voll Spure von der Zuneihung iss, wo sich net in Schublade renpresse losse.

Unn mear wisse ooch, dass die reflexhafte Abweahr von solche Gedanke meh üwer unser Zeite, der Präsent, reveliere tut alswie üwer die Vergangheit.

Inloodung zur Reflexion

Vielleicht iss es Zeit, dass mear bei der Betrachtung von solche Spure net meh automatisch froche:

„Woor das en homosexuool Beziehung?“

Statt:

„Was macht es mit uns, dass mear solche Möchlichkeit net aushalle?“

„Waroom fällt es uns schwear, Näh alswie weartvoll se siehn – egool in was für Form?“

„Was verliere mear, wenn ma‘ alte Stehne net nuar wie historische Artefakte, awer alswie stille Zeiche von menschlicher Verbundheit betrachte?“

En enfacher Groobstehn. En Kamerood.

Unn die Froch, ob Lieb etwas iss wo im Schatte gelebt geb muss – domols wie ooch immernoch heit.

Quell Fonte: Wikipedia Deutsch
https://de.m.wikipedia.org/wiki/Ubier

Uma lápide da Roma antiga, um coração na sombra: camaradagem, memória e o medo do amor

Uma simples lápide romana. Um nome: Fannius. Uma origem: o povo germânico dos úbios (localizados ao norte, considerados uma ponte, uma cruza entre celtas e germanos). Uma função: guarda-costas do imperador Nero. E uma linha discreta, mas poderosa:

“… foi sepultado em Roma por seu collega (camarada).”

Por que exatamente essa frase é capaz de nos causar tanto impacto hoje? Talvez porque ela nos diga mais sobre nós do que sobre os dois homens a quem se refere.

O que significa collega?

Em latim, collega quer dizer “companheiro de função”, “colega de cargo”, “camarada de serviço”. Num contexto militar, é o parceiro de patrulha, o irmão de armas, aquele com quem se divide o risco, a rotina, e talvez até as angústias mais íntimas.

Mas nenhuma palavra existe apenas no dicionário. O valor dela está também no que sugere. E nesse tipo de inscrição funerária, quando alguém é lembrado por seu collega … que custeia uma lápide em Roma, longe da terra natal do falecido …, isso ultrapassa o formalismo. Ali, há vínculo. Há dor. Há laço.

Por que a proximidade incomoda?

É curioso: basta alguém sugerir que, por trás de tal demonstração de afeto masculino, poderia haver uma relação amorosa, e a resistência logo aparece.

“Impossível!”

“É anacrônico!”

“Estão forçando a barra!”

E ainda assim… essas mesmas vozes geralmente não se ofendem quando alguém insinua a homossexualidade de alguém como forma de ofensa ou chacota.

É um fenômeno revelador:

a proximidade entre homens só pode ser evocada se for para diminuir, nunca para valorizar.

A suspeita vira piada, mas o reconhecimento vira incômodo.

E se fosse?

E se Fannius e seu collega não fossem apenas irmãos de armas, mas também irmãos de coração e alma?

E se, numa Roma onde o amor entre homens era conhecido, ainda que muitas vezes velado ou hierarquizado, esse camarada tivesse, de fato, sido o amor mais próximo que Fannius teve na vida?

Será que importa?

Importa sim, porque resistir a essa possibilidade diz algo sobre nossos limites emocionais e culturais atuais.

Não se trata de provar nada. Sim porque o passado raramente nos permite certezas íntimas.

Mas se trata, sim, de permitir pensar.

Por que temos medo da ternura?

Talvez porque ela embaralha fronteiras. Entre amizade e amor. Entre dever e afeto. Entre o público e o íntimo.

Talvez porque não sabemos o que fazer com a ideia de dois soldados, em meio ao caos de Roma e ao império de Nero, construindo uma relação que superava a guerra, o idioma e a morte.

Talvez porque a ternura ainda é vista como fraqueza, e o amor masculino, se não for zombado, é rapidamente silenciado.

Memória ou projeção?

Não, não sabemos se o collega de Fannius o amava.

Mas sabemos que a história está cheia de sinais de vínculos profundos entre homens, difíceis de nomear, mas impossíveis de ignorar.

Bem sabemos que, ao recusar qualquer leitura que ultrapasse a camaradagem ocupacional, é a nossa sensibilidade que está sendo limitada, não a dos antigos.

Um convite à reflexão

Talvez seja hora de não perguntar mais:

“Será que eram um casal?”

Mas sim:

“Por que me incomoda tanto considerar essa hipótese?”

“Por que a proximidade entre homens ainda desperta medo ou zombaria?”

“O que temos a perder se enxergarmos nesses gestos de memória também a possibilidade de amor?”

Uma lápide antiga.

Um gesto de cuidado.

E a pergunta: o amor entre homens precisa mesmo permanecer na sombra de ontem, hoje e sempre?

Venus von Willendorf – Vênus de Willendorf

Hier hommer die berühmte Venus von Willendorf, wo en klen awer berühmte alte Froohfiguar iss, en klen Statue aus Sten gemacht. Sie iss üwer 25.000 Joahr alt unn woor in drüwe in Österreich, en Land wo Ost von Deitschland leht, gefund geb. Ma’ gloobt, sie zeicht Fruchtbarkeit orrer en weiblich Schönheits-Ideal von ganz früher.

A Vênus de Willendorf é uma famosíssima estatueta de mulher, uma obra bem antiga, feita de pedra. Ela tem mais de 25 mil anos e foi achada numa localidade da Áustria, país de língua alemã, localizado ao Leste da Alemanha. Muitos acham que ela representa a fertilidade ou o jeito como as pessoas achavam bonito o corpo da mulher naquela época.

Venus von Willendorf | Vênus de Willendorf Escultura paleolítica de cerca de 25.000 anos
Klen Stenfiguarche aus der Altsteinzeit, rund 25.000 Johre alt
Image credit/Bildquell/Créditoda imagem:
© Wikimedia Commons – Original file

201 Jahre / 201 Anos – Língua Alemã no Brasil

Hier schreibe ich bewusst nicht im Riograndenser Hunsrückisch, obwohl es genau diese Sprachvarietät ist, die historisch gesehen die groesste Verbreitung unter den Deutschsprachigen in Brasilien hatte – und oft sogar als lingua franca zwischen verschiedenen deutschen Dialekten diente, besonders im Bundesland Rio Grande do Sul. Dennoch gilt das, was hier steht, auch all den anderen deutschen Varietäten, die auf brasilianischem Boden lebendig geworden sind und bis heute Teil unserer sprachlich-kulturellen Landschaft sind.

Heute feiern wir nicht nur ein Stück Geschichte – wir feiern eine Sprache, die brasilianisch geworden ist.

Viele nennen sie “Einwanderersprache”. Aber nach 201 Jahren, nach so vielen Generationen, nach so vielen Veraenderungen, ist sie mehr als das.

Deutsch hat sich hier veraendert. Es lebt in unseren Dörfern, in Liedern, im Dialekt, in Gesprächen mit Oma und Opa – und in vielen Herzen.

Unsere Sprache hat eigene Wörter, die es in Deutschland oft gar nicht gibt (ganz zu schweigen von vielen besonderen Redewendungen, die wir ein andermal vorstellen können). Hier sind nur einige Beispiele – in Wahrheit gibt es unzählige mehr, von Begriffen für Tiere und Pflanzen bis hin zu traditionellem Wissen, alten Werkzeugen und sogar modernen Dingen.

Für porquinho-da-índia sagen wir Sandhoos oder Sandhaas (wörtlich: “Sand+Hase”), Meerschweinchen auf Hochdeutsch. Saracura nennen wir Wasserhinkel – wörtlich: “Wasser-Hühnchen”. Pipoca wurde zu Puffmilje, also “aufspringender Mais” (unter uns: “Mais” sind “Mäuse”). In Deutschland hört man fast nur noch das englische Wort Popcorn – ein Begriff, den die zwei bis drei Millionen Muttersprachlerinnen und Muttersprachler des Deutschen in Brasilien meist gar nicht kennen.

Marcela (oder Macela), eine Heilpflanze, die nur im Süden Brasiliens, im Norden Argentiniens, in Paraguay und in Teilen Boliviens vorkommt, wird in der Karfreitagsnacht im Morgengrauen gepflückt, wie es der Brauch im Süden verlangt. Bei uns hat sie einen ganz eigenen Namen: Karfreitachstee. Im Hochdeutschen wäre es Karfreitagstee – aber dieses Wort gibt es dort nicht! Karfreitachstee ist eine Eigenkreation unserer Sprachgemeinschaft, ein Beispiel für die organische Entwicklung unserer Sprache. Eine sprachliche Kostbarkeit – und eine von vielen, die das kulturelle Mosaik Brasiliens bereichern.

Und das Flugzeug? Seit seiner Erfindung nennen wir es Luftschiff – wörtlich: “Luft-Schiff”. Aber der hochdeutsche Begriff Flugzeug wird durch die stärkere Verbindung mit dem Standarddeutschen – begünstigt durch moderne Informationstechnologien – immer geläufiger. Unsere Sprache war immer lebendig, hat sich stets erneuert, und sie wandelt sich auch heute weiter.

Am 25. Juli 1824 kamen die ersten deutschen Siedler im Süden Brasiliens an. Viele mit wenig Gepäck – aber mit einer Sprache, die bis heute weiterlebt. Damals brachte man das Deutsche mit. Heute ist es Teil von uns. Es hat hier einen neuen Klang, neue Wörter, ein neues Leben bekommen.

Unsere Sprache wurde nicht in Schulen gelernt. Sie wurde zuhause gesprochen. In Küchen, auf Höfen, in Gesprächen am Abend. So wurde sie weitergegeben – von Generation zu Generation. Und sie lebt weiter, wenn wir sie sprechen.

201 Jahre – das ist nicht das Ende, sondern ein Anfang. Unsere Sprache verdient Anerkennung, Raum – und Zukunft. Ob im Radio, in der Schule, im Alltag oder online: Wenn wir sie sprechen, hören und schreiben, dann lebt sie weiter.

Viele dachten, die Sprache würde verschwinden. Aber sie hat überlebt – trotz Verboten, Spott und Schweigen. Heute ehren wir alle, die sie bewahrt haben. Und wir machen weiter – weil Sprache nicht nur gesprochen wird, sondern auch geliebt.

Was hier als “Deutsch” lebt, ist oft kein Schuldeutsch. Es ist Dialekt. Es ist Alltagssprache. Es ist kreativ, eigenwillig, echt. Diese Vielfalt ist kein Fehler – sie ist Reichtum. Unser Deutsch ist nicht weniger wert, nur weil es anders klingt.

Heute schreiben wir über das Riograndenser Hunsrückisch – die erste deutsche Sprachvarietät in Brasilien mit den meisten Sprechern. Aber wir meinen auch all die anderen Sprachen, für die Hunsrückisch im Alltag oft wie eine gemeinsame Sprache war. Schwäbisch, Platt, Pommersch, Fränkisch – alle haben ihren Platz. Sie alle sind Teil dieser Geschichte.

Wir feiern 201 Jahre deutsche Sprache in Brasilien. Und wir schauen nach vorn.
DREIMOL HOCH FÜR UNSER MODDERSPROCH!!!


201 anos da língua alemã no Brasil

Hoje, propositalmente, não escrevo em hunsriqueano riograndense, no Riograndenser Hunsrückisch (também chamado simplesmente de Deitsch, Koloniedeitsch, etc.) – mesmo sendo essa a variedade do alemão com o maior número de falantes no Brasil, tanto hoje quanto historicamente. Inclusive, ela já serviu como língua franca entre os muitos dialetos germânicos trazidos por diferentes levas de imigrantes. Ainda assim, tudo o que está dito aqui também se refere às demais variantes do alemão que criaram raízes e se transformaram em solo brasileiro.

Hoje não celebramos apenas um capítulo da história – celebramos uma língua que se tornou brasileira.

Muitos ainda a chamam de “língua de imigração”. Mas depois de 201 anos, depois de tantas gerações e tantas transformações, ela já é muito mais do que isso.

O alemão se transformou aqui. Ele vive em nossos vilarejos, nas músicas, nos dialetos, nas conversas com os avós – e no coração de muita gente.

A nossa fala tem palavras próprias, que muitas vezes nem existem na Alemanha (além de expressões sui generis, as quais podem ficar para serem abordadas noutra ocasião). Pois bem: aqui temos alguns exemplos, mas existem muitíssimos mais – cobrindo fauna, flora, saberes populares, tecnologias antigas bem como modernas.

Para porquinho-da-índia, dizemos Sandhoos (“coelho-d’areia”). Saracura chamamos de Wasserhinkel – que significa literalmente “galinha d’água”. Pipoca virou Puffmilje, ou seja, “milho que estoura” – aliás, na Alemanha quase só se usa o termo inglês Popcorn, uma palavra praticamente desconhecida entre os dois a três milhões de brasileiros e brasileiras que cresceram falando alemão como língua materna. Ainda: na Alemanha não se conhece o termo “Milje”, nossa forma germanizada do termo tupí, aportuguesado, “milho”. Lá se diz “Mais”, no na nossa fala germânica soa como “ratinho” ou “camundongo” (é que o nosso termo coletivo “Mais” no alemão padrão é “Mäuse” (pronunciado mais ou menos como /mói-ze/).

Marcela (ou macela), erva medicinal tradicional que só dá no sul do Brasil, norte da Argentina, Paraguai e parte da Bolívia, é colhida ainda de madrugada na Sexta-Feira Santa, como manda o costume no Sul do Brasil. Mas entre nós ela tem outro nome: Karfreitachstee (no alemão padrão seria Karfreitagstee, mas não existe!). Essa palavra é só nossa – ela surgiu naturalmente aqui e só foi usada historicamente entre falantes da nossa língua. É uma joia linguística, e uma entre muitas que formam o rico mosaico cultural do Brasil.

E o avião? Para nós, avião desde o surgimento desse avanço tecnológico é Luftschiff – literalmente, “navio do ar”. Mas o termo Flugzeug, do alemão padrão formal, já está ganhando chão entre nós, graças à aproximação crescente com o alemão padrão, agora facilitada pela tecnologia da informação. E assim, a nossa língua – que sempre foi viva, sempre se reinventou – continua até hoje em transformação.

Em 25 de julho de 1824 chegaram os primeiros colonos alemães ao sul do Brasil. Muitos trouxeram pouca bagagem – mas trouxeram uma língua que vive até hoje. Naquela época o alemão foi trazido da Europa. Hoje ele é parte de nós. Ganhou sons novos, palavras novas, uma vida nova.

Essa língua não foi aprendida em escolas. Foi passada em casa. Nas cozinhas, nas roças, nas conversas de fim de tarde. Assim ela foi transmitida – de geração em geração. E ela continua viva toda vez que a usamos.

201 anos não são um fim, mas um começo. Nossa língua merece reconhecimento, espaço – e futuro. No rádio, na escola, no dia a dia ou na internet: sempre que a falamos, ouvimos ou escrevemos, ela continua existindo.

Muita gente achou que a língua ia desaparecer. Mas ela sobreviveu – apesar das proibições, do preconceito, do silêncio. Hoje homenageamos todas as pessoas que a preservaram. E seguimos adiante – porque língua não é só falada, é também amada.

O “alemão” que vive aqui muitas vezes não é o alemão escolar. É dialeto. É a língua da vida diária. É criativo, espontâneo, autêntico. Essa diversidade não é um erro – é uma riqueza. O nosso alemão não vale menos por ser diferente.

Hoje falamos do Riograndenser Hunsrückisch, do hunsriqueano riograndense – a primeira variedade da língua alemã no Brasil e também a mais falada (mas tem outras sim, por exemplo na Costa Atlântica de Santa Catarina, no Espírito Santo (já a variedade do Hunsrückisch que era falada no estado do Rio de Janeiro, no município de Petrópolis, não resistiu às políticas públicas arbitrárias e desumanas de Getúlio Vargas, infelizmente). Mas falamos também de todas as outras: o sapato-de-pau o suábio/Schwäbisch, o Platt/Niederdeutsch, o pomerano/Pommersch, os dialetos francônios e mais outros – para muitos deles, o Riograndenser Hunsrückisch virou uma língua ponte no dia a dia. Todos eles fazem parte dessa história.

Celebramos 201 anos da língua alemã no Brasil. E olhamos para o futuro.
TRÊS VIVAS PARA A NOSSA LÍNGUA MATERNA!!!